Nog een laatste keer kijk ik om. Van de dingen die ik graag achterlaat in dit jaar denk ik vooral aan de digitale bitterheid. Het zijn berichten op sociale media en in de mail die – als je ze echt binnen laat komen – even alle zuurstof uit je leven opzuigen en de grond onder je voeten verschroeien. Natuurlijk moet er alle ruimte zijn voor legitieme kritiek op iedereen die in het openbaar het woord voert, maar die bijtende bitterheid mag van mij in het oude jaar begraven worden.

Ik kijk graag nog een laatste keer om voordat we weer hoopvol de blik richten op 2020 en de verkiezingen van 2021. Het jaar van onze Heer 2019 is een bewogen jaar geweest en ik deel graag wat highlights. En een paar van mijn soms ook gemengde gevoelens over dit jaar.

We hebben stormachtige weken achter de rug. Het is wat je noemt: herfst. We praten vandaag over een samenleving met aandacht. Maar de aandacht ging vooral uit naar de grote uitdagingen waar we voor staan en naar de emoties die ze oproepen.

Ik heb het wel geweten, maar het nooit goed beseft. De onvoorstelbare slachtpartijen die Duitse soldaten en lokale politiemensen in de Tweede Wereldoorlog in Oekraïne hebben aangericht. Vorige maand heb ik – op uitnodiging van Christenen voor Israël – enkele van de 2000 massagraven met Joodse slachtoffers in Oekraïne bezocht en overlevenden van de Holocaust ontmoet. En het is nog steeds niet te bevatten.