Hieronder kunt u de integrale tekst van de bijdrage lezen:

Gesproken tekst geldt
Algemene Politieke Beschouwingen, 16 oktober 2007
ChristenUnie Dr. ir. E. Schuurman

MdV.,

De troonrede staat voor een uitdagend en ambitieus en zeer positief getoonzet beleid. Daarbij wordt het doorgeschoten individualiseringsproces verlaten en wordt gekozen voor gemeenschap, voor het gemeenschappelijke, voor het samen doen. De liberaliseringspolitiek wordt ingeruild voor meer sociaal gericht beleid, voor versterking van sociale samenhang. Samen werken, samen leven! Die richting heeft van harte onze instemming.

Nieuwe verhouding
Overigens is het nog niet zo eenvoudig om na de hervormingsgolf met veel invloed van het liberalisme een nieuwe verhouding te vinden tussen staat en samenleving. Vanouds hebben we altijd het beginsel van de soevereiniteit in eigen kring verdedigd. Daarvoor staan we nog. Maar niet te ontkennen valt dat door geestelijke en maatschappelijke ontwikkelingen verschillende ‘kringen’ sterk zijn veranderd, waardoor de toepassing van dat beginsel geactualiseerd moet worden. Dat geldt bijvoorbeeld de sterk veranderde positie van het gezin, maar ook – om nog een voorbeeld te noemen -- het ontbreken van direct aanspreekbare besturen van scholen. Het maatschappelijk middenveld is sterk in beweging. Er moet gezocht worden naar nieuwe vormen van wederkerigheid tussen de taken van overheid en samenleving, om het ‘samen’ of de ‘gezamenlijkheid’ inhoud te geven. De M.P. zal daarover zeker zijn gedachten willen uiten. We zijn er benieuwd naar.

Onze tijd kenmerkt zich door complexiteit en dynamiek en is daardoor voor velen moeilijk te overzien. Het is funest als politieke woordvoerders zich juist dan door simplismen laten leiden. Meestal betekent dit dat men aan het verleden wil vasthouden, terwijl de toekomst wenkt. In een dynamische tijd als de onze moeten we oude maatschappelijke zekerheden loslaten en op tijd de wissels verzetten. Dat was o.i. ook de bedoeling van de hervormingen van vorige kabinetten. Daartegen hadden wij als zodanig geen bezwaren. Onze kritiek richtte zich toen vooral op onvoldoende sociale inbedding.

Wij pleiten er ook voor om het ontslagrecht te moderniseren. De globalisering, ontwikkeling van nieuwe technologieën en toenemende vergrijzing stellen nieuwe eisen. Maar de omslag van baanzekerheid naar werkzekerheid in een dynamische maatschappij vereist wel sociale condities, voor verschillende categorieën zorgvuldige overgangstrajecten, zeker voor laaggeschoolde ouderen, enz. Deze voorwaarden moet de politiek stellen.

Jozef-economie
Een toekomstgericht en veerkrachtig beleid moet de beschikking hebben over voldoende middelen. Dat het kabinet geen kadootjes uitdeelt nu het economisch beter gaat, geeft blijk van het verstaan van de Jozef-economie: in vette jaren sparen voor de magere jaren, die ook weer onherroepelijk zullen komen. Die les werd eerder vergeten.Wat ons betreft zouden nog wel wat meer maatregelen genomen mogen worden om in alle maatschappelijke behoeften van onderwijs, zorg en veiligheid en innovatief ondernemen beter te kunnen voorzien.

We stemmen in met belastingverzwaring van hogere inkomens. O.i. zou daar zelfs wel een schepje bovenop mogen. Bijvoorbeeld meer belasting voor luxe-consumptie als pleziervaartuigen. Die belasting is er nog steeds niet, terwijl dat plezier soms een behoorlijke aanslag pleegt op publiek welzijn en maatschappelijk verkeer. Voor de lange termijn zullen we bovendien naast de genomen maatregelen - zij het dat het deze kabinetsperiode jammer genoeg niet kan -, toch niet ontkomen aan het geleidelijk aanpakken van de belastingaftrek van hypotheekrente.

De CU-fractie vindt het bovendien jammer dat met het oog op duurzaamheid van het huishoudboekje van de staat en de komende vergrijzing, het kabinet niet de moed heeft gehad om geringe en geleidelijke verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd met wijsheid te overwegen. De voorgenomen fiscalisering van de AOW heeft zoveel voeten in de aarde, dat we dat nog niet direct gerealiseerd zien. Graag horen we een reactie van de MP.

Woningmarkt
Wat vindt het kabinet van het voorstel van Prof. dr. Bovenberg om ter bestudering van de relaties tussen de vastgeroeste woningmarkt, het betaalbaar houden van de vergrijzing, het gezinsbeleid – een goede balans in de verhouding van arbeid en zorg -- en het beter benutten van talent op de arbeidsmarkt op te dragen aan een in te stellen staatscommissie, die op de genoemde gebieden met plannen voor volgende kabinetten komt? Deze politieke moed zal lonen en het populisme de wind uit de zeilen nemen. Graag een reactie van de MP.

Kredietcrisis
Om de duurzaamheid van de economische ontwikkeling enigszins te garanderen hebben we de laatste tijd een adequaat optreden tegen de overheersende financiële wereldmachten gemist. Het is maatschappelijk van groot belang om permanente dreigingen goed te onderkennen. De kredietcrisis werd tot onze verbazing door zowel nationale als internationale financiële toezichthouders verontschuldigd met het niet meer kunnen dóórzien van aangeboden financiële producten. Ik denk dan dat die toezichthouders op grond van hun verantwoordelijkheid die producten nooit hadden mogen toelaten. Ik zou de MP met klem willen vragen hier, met het oog op nieuwe bedreigingen, zowel nationaal, Europees als wereldwijd actie te ondernemen. Kunnen we daarop rekenen?

Files en dijken
De problemen van ons verkeer zullen ons in de komende tijd parten blijven spelen. Moeten we met files leren leven of kan er echt iets aan worden gedaan? En zal dat gaan met de bestaande beschikbare budgetten? Moeten we misschien zoeken naar onorthodoxe oplossingen? Moet private financiering meer worden ingezet? In elk geval moet het openbaar vervoer verder worden gestimuleerd.

Het ziet er naar uit dat het rijzende water ons meer gaat bedreigen. Dijkverzwaring en ruimte voor rivieren is met het oog op blijvende veiligheid noodzakelijk.

Handvest Verantwoordelijk burgerschap
Onze samenleving verandert snel. In allerlei opzichten geeft dat spanningen, soms zelfs grote spanningen. Die worden nogal eens versterkt doordat er bij reagerende woordvoerende politici geen of onvoldoende maatschappelijke analyse aan ten grondslag ligt. M.i. dringt de ernst van de maatschappelijke situatie te weinig door.

Zowel in het regeerakkoord als in het Beleidsprogramma van het nieuwe kabinet wordt gezegd dat er een Handvest verantwoordelijk burgerschap moet komen. Terecht, het is hard nodig dat er een soort evenwichtsherstel komt tussen luid verkondigde rechten en nauwelijks genoemde plichten. Alleen rechten, zónder plichten, zullen uiteindelijk een verkeerde maatschappelijke uitwerking hebben. Het individualiseringsproces werkt er aan mee dat men eenzijdig van alleen burgerrechten spreekt, zonder nog te beseffen dat er ook burgerplichten tegenover staan. Dat vrijheid gebonden is aan verantwoordelijkheid, wordt te weinig beseft. Het wordt steeds duidelijker dat de vrijheidsrechten misbruikt kunnen worden. Bovendien is onze cultuur multi-cultureel geworden. Met alleen een beroep op rechten worden dreigende conflicten niet voorkomen, ze kunnen er zelfs door worden opgeroepen. Plichten voor allen, zoals ook rechten voor allen kunnen de maatschappelijke spanningen doen afnemen. Het waarden- en normendebat kan daarmee een breed gedragen, concrete politieke vertaling krijgen. En de dienstbare overheid krijgt haar onmisbare tegenhanger in een dienstbare samenleving.

De introductie van zo’n Handvest zal overigens niet vanzelf gaan. De libertijnse invloeden in onze maatschappij zijn sterk. Ik voorspel dat er van die kant gesproken zal worden over ‘betutteling’. Men zal niet nalaten er karikaturen van te maken. De discussie zal nog moeten beginnen. Ik vermoed overigens dat de burger/ de kiezer er over het algemeen meer begrip voor zal hebben. Het is niet uit te sluiten dat ook sommige moslimgroepen – de salafisten bijv. -- zich zullen verzetten. Omdat aanvaarding van burgerplichten door hen als aantasting van hun positie zou kunnen worden opgevat.

Onzes inziens is de invoering van burgerplichten de enige, schrale mogelijkheid om weer meer maatschappelijke samenhang te krijgen. Te weinig merk ik dat het kabinet zich daarvoor echt inzet. Hoe kunnen we daarbij het maatschappelijk debat bevorderen? En wat ons betreft zou dat ook in Europees verband moeten worden geëntameerd. Graag een reactie van de MP.

Islam-debat
Het Islam-debat is in Nederland moeilijk te voeren. Oneliners, angst en emotie overheersen. Het betekent groeiende polarisatie. In bijna alle uitspraken die – van welke kant dan ook -- gedaan worden zit wel iets. Maar een comprehensive approach ontbreekt. O. i. is de situatie ernstig. Dat mogen we niet op z’n beloop laten. Welke stappen onderneemt het kabinet om het debat in goede banen te leiden en te houden?

Bestuurlijk geweld
Het lijkt er nu op dat ook eindelijk de bureaucratisering drastisch wordt aangepakt. Inderdaad heeft de verzorgingsstaat een oerwoud van regels gecreëerd. Ook op dit punt zou ik het kabinet willen aanmoedigen de strijd er tegen door te zetten. Het gevaar is alleen dat het afschaffen van regels weer nieuwe regels schept. Of dat met het afstoten van ambtenaren, via adviesbureaus, er anderen voor in de plaats worden binnen gehaald. In dit verband hebben we twee vragen: wanneer en hoe wordt de balans van ‘ontbureaucratisering’ opgemaakt? En hoe wordt voorkomen dat grote groepen ambtenaren, vechtend voor hun eigen belang, werkzame tegenstanders van dit beleid worden? Inzicht in de noodzaak van de strijd tegen de bureaucratisering maakt er nog geen eind aan. Vooral in de gezondheidszorg is het nodig – zoals oud staatssecretaris Volksgezondheid Hans Simons het zegt – dat er wat aan het bestuurlijk geweld gebeurt. Bureaucratische belemmeringen en administratieve lastendruk moeten stevig worden aangepakt. Dat alles staat immers het primaire proces in de zorg – de relatie arts-patiënt – behoorlijk in de weg, in plaats van dat dit proces er door verbetert. In de onderwijswereld is het niet anders. En het nieuwe Jeugd- en gezinsbeleid juichen we toe, maar mag niet vastlopen in een groeiende bureaucratie. Voor ons moet zelfs voor het slagen van dat beleid een terugdringen van bureaucratie in de jeugdzorg een eerste prioriteit zijn. Blijkt dat voldoende?

Onderwijs
Bovendien moet dat jeugd- en gezinsbeleid te integreren zijn met maatregelen om beter onderwijs te realiseren. Schooluitval is niet langer te tolereren. Verhoging van de kwaliteit van onderwijs op alle niveaus moet een hoge prioriteit hebben. Daarbij is opwaardering van onderwijsgevenden en versterking van hun gezag hoogst noodzakelijk. Welke consequenties verbindt het kabinet in dit verband aan het rapport van Rinnooy Kan? En voorts, zouden we graag zien dat ter voorkoming van nog meer misstanden in de jeugdzorg, aandacht gegeven wordt aan voorwaarden voor voldoende zorg binnen de gezinnen.

Europa
Als we over eigen grenzen kijken, komt allereerst Europa in het vizier. Europa is nodig voor vrede, welvaart, beschaving, sociale stabiliteit, onderling vertrouwen. We zijn blij dat na de afwijzing van de Europese Grondwet, er nu een verdrag ligt dat aanvaardbaar is. Wel moet voortdurend duidelijk blijken dat Europees beleid nooit mag worden geïntroduceerd als nationáál beleid in alle opzichten voldoet. Hebben we voldoende instrumenten om daarvoor garant te staan?

Ontwikkelingssamenwerking
Het sociale en rechtvaardige gezicht moet - wat ons betreft - nog meer aandacht krijgen als het om internationale vraagstukken gaat , zoals ontwikkelingssamenwerking, bestrijding wereldwijde milieuproblemen en bevordering duurzaamheid in het globaliseringsproces. Door alle aandacht voor onze eigen problemen – die we – tenminste vele daarvan -- in wereldperspectief ook als luxe-problemen kunnen zien --, vergeten we in onze politieke en maatschappelijke debatten meer en meer wereldproblemen. Terwijl aandacht voor die wereldproblemen ons zou leren ook op een andere manier naar onszelf te kijken.

Eén voorbeeld – gegeven door een wereldwijd bekende Christen-democraat (de Paus) : “In wereldperspectief komen we tot de ontdekking hoezeer wij volkeren en werelddelen hebben beroofd en geplunderd. Denk aan de volkeren van Afrika. We hebben ze op hun ziel getrapt. Vele kostbare en belangrijke elementen uit hun eigen tradities hadden we tot bloei kunnen brengen. Maar in plaats daarvan hebben wij hun een cynische wereld van onze wetenschappelijk-technische en economische macht gebracht. We hebben hun moraliteit uit evenwicht gebracht, zodat corruptie en gewetenloze zucht naar macht en winst vanzelfsprekendheden werd.”

En dat betreft niet alleen Afrika. We moeten arme landen blijvend steun verlenen en zeer kritisch naar onze Westerse levensstijl kijken. En om goede ontwikkelingspolitiek te voeren is durf nodig. Dat moeten we allen aanleren. Het zou goed zijn als vanuit ontwikkelingssamenwerking meer getoond wordt dat onze ontwikkelingspolitiek die van de dienstbaarheid is. Wie weet dat nog? En dat betekent ook vooral dat we ontwikkelingslanden leren in economisch opzicht op eigen benen te staan.

Wat ons betreft zou bij verlenging van de missie in Uruzgan, met meer steun van andere Navo-landen –van beide gaan we uit -- de integratie met ontwikkelingssamenwerking nog meer mogen worden gepromoot.

Tot slot, voor het komende jaar willen we de regering als geheel en elk lid afzonderlijk Gods zegen en wijsheid toebidden.