Dit artikel verscheen vandaag ook in het Nederlands Dagblad. Daar is helaas in gesneden, dit is de originele versie.

In zijn Politieke analyse van 7 mei jl. koppelt Marcel ten Hooven het politiek gebruik van christelijke argumenten of Bijbelse taal aan wereldmijding. Het ChristenUnie-bestuur zou terug willen ‘naar de veilige niche van weleer’. Dat het bestuur dat wil hoop en geloof ik niet. Wel signaleert Ten Hooven iets, alleen iets anders dan hij schrijft.

Waren zuilen ooit bedoeld als veilige niches? Abraham Kuyper bevorderde christelijke organisaties niet voor de interne knusheid, maar om vanuit en met Bijbelse ‘beginselen’ merkbaar en zinvol present te zijn in de maatschappij dankzij onderlinge samenwerking. Sindsdien groeiden allerlei vormen van  inzet om Bijbelse motieven ook in een volgende generatie door te laten werken, via christelijk onderwijs, en breder, in heel de samenleving, via bijvoorbeeld een christelijke politieke partij, vakbond of publieke omroepsvereniging.

Het vermijden van tale Kanaäns kan voor bijvoorbeeld de EO een bewuste keus zijn. Maar doorgaans verdwenen Bijbel en geloof eind vorige eeuw uit grondslagen, spraakgebruik en naamgeving van talloze organisaties als oorzaak, gevolg en teken van ontkerstening, interne secularisatie, verlies van eigen christelijke herkenbaarheid. Het ChristenUnie-bestuur wil echter juist dat het hart van christenpolitici krachtig, merkbaar en expliciet resoneert in het publieke debat in politiek Den Haag en daarbuiten. Is dit een terugtrekkende beweging? Integendeel.

Luister eens naar zangeres Chi Coltrane. Zij brengt een breed repertoir, waaronder songteksten met expliciet Bijbelse taal, zoals haar “Go Like Elijah”. Trekt zij zich bij dat lied opeens terug in zichzelf, achter haar piano op het podium, als een veilig, maar eenzaam zuiltje? Integendeel. Juist dan is ze kwetsbaar, en haar publiek kan geraakt worden.

Wat signaleert Ten Hooven dan wel? Dat expliciet verwijzen naar Bijbelse noties in politiek en ander publiek debat minder op begrip kan rekenen dan in de tijd van Kuyper. Christelijke organisaties ‘werken’ echter alleen als de dieptelaag van christelijke bewogenheid en Bijbelse lijnen merkbaar doorwerken in de reacties op wat nu speelt. Dat is niet veranderd sinds Kuyper, Jongeling, Leerling of Rouvoet. Geen enkele woordvoerder in de Nederlandse christelijk-politieke traditie wilde of wil een knus zuiltje, hoe expliciet de Bijbel ook ter sprake kwam of komt. Wat veranderde, is het publiek.

Veel christenen zijn zich goed bewust dat een meerderheid in Nederland het niet als doorslaggevende wijsheid opvat wanneer een christenpoliticus verwijst naar de natuur als Gods schepping, en daarom niet ons eigendom om naar eigen believen uit te baten of te buiten. Maar moet ik zo’n dieper motief van christenen dan maar niet meer noemen? Omdat het buiten het ‘morele esperanto’ valt van die meerderheid of van secularisten? De motivatie en argumentatie van christenen vormt een complex samenhangend weefsel, zoals ook die van liberalen, sociaal-democraten en soms zelfs die van populisten. Als ik mij alleen mag beroepen op motieven die anderen bij voorbaat delen, wordt een debat nogal aangepast en kameleon-achtig.

Houdt een liberaal zich in omdat niet alle Nederlanders ‘individuele autonomie’ het eind van alle tegenspraak vinden? Veel christenen kennen de individuele wil niet zo’n dikke, allesoverheersende status toe en willen in morele afwegingen naast eigen keuzevrijheid veel meer zaken geëigend gewicht geven – ook bijvoorbeeld de stille, onmondige stem van een embryo, van natuur of van wie sterven rond de evenaar. Maar beroepen anderen zich ook maar iets minder op die basale autonomie om christenen maar niet voor het hoofd te stoten?

Het gelijk van Ten Hooven zit in de status die christenen niet meer kunnen toekennen aan verwijzingen naar de Bijbel, de Tien Geboden of Jezus Christus zelf. De aarde is van de Heer (Psalm 24), en dat blijft zo, maar dergelijke verwijzingen hebben geen zelfstandige kracht van bewijs of gezag voor mensen die zich buiten deze traditie bewegen. En toch, al deelt iemand een Bijbelse visie in een aantal opzichten niet: begrijpen wat een christen zegt, lukt doorgaans prima. De Bijbel is een publiek boek. En ook in een publiek Kamer- of raadsdebat kunnen goed gekozen woorden bezieling en overtuigingskracht hebben die anderen raakt. Net als bij Chi Coltrane.