De nieuwe DenkWijzer is deze week op de mat gevallen, in een nieuwe vormgeving. Zoals gebruikelijk plaatsen we hier het voorwoord, en is de vorige DenkWijzer van eind 2011 hier te downloaden. 

EU: Meer integratie, minder draagvlak

door Geert Jan Spijker

Steeds minder Nederlanders vinden het lidmaatschap van de EU een goede zaak. Het was al minder dan de helft (48%) en is nu zelfs gezakt naar 42% van de bevolking. De problemen in Zuid-Europa en onze recessie zullen het enthousiasme hier en bij andere Europeanen niet doen stijgen. Tegelijk is, volgens velen, meer integratie juist nodig om uit de crisis te komen. Hoe komt de EU uit deze spagaat?

MEER INTEGRATIE

Wat voor integratie heeft de EU nodig? Volgens Sander Luitwieler is allereerst van belang dat we werken aan gedeelde waarden. Europa kent een rijkdom aan tradities, zoals de christelijke, die vorm hebben gegeven aan de Europese identiteit. Het is van het grootste belang die tradities en de daaruit voortgekomen waarden (zoals rechtvaardigheid, vrijheid) opnieuw te articuleren om desintegratie te voorkomen. Daarvoor zullen we met open blik onze morele bronnen moeten bestuderen en die op creatieve wijze vandaag actueel maken. Pas als dat lukt, is het mogelijk om de neoliberale dominantie van het Europese project te boven te komen. Europa is geen superstaat, maar ook geen supermarkt. Een sterke samenleving is nodig, anders resteert een kale belangenstrijd. Naast culturele integratie is ook meer economische eenheid nodig. Niek Vogelaar: in het verleden heeft de ChristenUnie terecht 'nee' tegen een muntunie gezegd. Maar nu moeten we verder, met beleid gericht op discipline en solidariteit.

MINDER DRAAGVLAK

Daar zit wel een moeilijkheid. Europeanen kennen geen onderlinge solidariteit zoals Nederlanders die kennen. Als oost-Groningen het moeilijk heeft, dan springt Den Haag bij. Geen Nederlander die daar bezwaar tegen zal aantekenen. In de EU ligt dat anders: Griekenland heeft een andere plek in de EU dan Limburg in Nederland. Europarlementariër Peter van Dalen stelt terecht: 'Solidariteit heeft zijn grenzen.' En zeker in moeilijke tijden wordt draagvlak voor solidaire maatregelen op de proef gesteld. Eigen hachje eerst, heet het dan. Dat 'gewone' burgers geen zeggenschap hebben over die besluitvorming maakt het allemaal nog lastiger en vergroot de kloof met Brussel. (Zeker als men daar gaat dicteren dat er hard moet worden bezuinigd terwijl dat de recessie vergroot.)

ONS THUIS

Menigeen vreest de teloorgang van Europa. Landen als China en Brazilië nemen de boel over. Voor Europa geldt nu: we moeten samen optrekken, is het niet met warme gevoelens, dan wel door de nood gedwongen. We zitten in hetzelfde schuitje, in hetzelfde woongebouw. Europa is een deel van onze historie, van onze identiteit, van ons rechtsbestel, van ons thuis. Een thuis dat openheid vraagt en bescherming biedt.