Als we kijken naar onze Rijksbegroting dan zien we dat Nederland momenteel aan de zorg het meest uitgeeft. Gaven we in 2000 nog 'slechts' 41,5 miljard uit, in 2010 was dit gestegen naar maar liefst 77,5 miljard euro per jaar. En die stijging zal doorgaan als we niks doen (overigens ook als we wel wat doen, maar dan minder hard). Onze zorgkosten stijgen sterker dan ons nationaal inkomen. De begroting zal dus voor een steeds groter deel gevormd gaan worden door de zorg.  

Een belangrijke factor in de kostenstijging is dat we ouder worden met z'n allen. Er zijn steeds meer ouderen, en de ouderen die er zijn worden op hun beurt ook nog eens ouder dan voorheen. In 2040 zullen er zo'n 4,6 miljoen 65+-ers zijn. Nederland, tel je zegeningen! Deze dubbele vergrijzing zorgt alleen wel voor meer vraag naar zorg. 

Zeker in de ziekenhuiszorg is sinds 2000 een sterke stijging zichtbaar: het aantal langdurige opnames steeg jaarlijks met gemiddeld 3 procent en het aantal dagopnames met gemiddeld zo'n 10 procent. 

Deze groei wordt maar voor een klein deel verklaard door de vergrijzing. Het heeft vooral te maken met toename in nieuwe patiënten en met een groei in 'heropnames' (patiënten worden na een opname vaker voor iets anders opnieuw opgenomen). Verder kosten ook nieuwe technologie en nieuwe geneesmiddelen veel geld en spelen 'de eisen van de tijd' een rol: bij mij in de buurt wordt nu een ziekenhuis gebouwd met alleen maar eenpersoonskamers. Individualisering is mooi, maar er hangt wel een prijskaart aan. 

Wat er de komende jaren gaat gebeuren wordt voor een belangrijk deel bepaald door de politiek. De VVD zet uiteraard in op marktwerking. Liberalen geloven dat de vrije markt 'het product zorg' goedkoper en transparanter zal maken, waardoor de mondige patiënt beter uit is. De recente ophef rond de prijsstijgingen bij tandartsen laten zien dat het al te naïef is alle heil van marktwerking te verwachten. De SP staat hier vanouds met een collectivistische visie diametraal tegenover en verafschuwt de combinatie zorg en markt - dat belooft wat voor de komende coalitieonderhandelingen! 

In de christelijk-sociale traditie wordt een weg tussen links en rechts ingenomen, een met nadruk op de samenleving. Of preciezer: een met nadruk op de onderscheiden verantwoordelijkheden van overheid, zorgverzekeraar, professional en patiënt. Al deze  partijen hebben hun eigen verantwoordelijkheden om bij te dragen aan goede en betaalbare zorg: de overheid garandeert kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid; de burger is verantwoordelijk voor een gezonde levensstijl, het zoveel mogelijk managen van eigen ziekte met hulp van zijn omgeving; de professional is er voor patiëntgerichte zorg; de zorgverzekeraar moet financiële voorwaarden scheppen zodat goede zorg kan worden verleend. 

Belangrijk is dat ze samen gericht op de gezondheid van de patiënt. Dus geen conflictmodel, maar een coöperatiemodel. Die samenwerking is zeker nodig als pijnlijke maatregelen worden genomen, bijvoorbeeld als de overheid een veel hogere eigen bijdrage gaat vragen - al moet gezegd dat nergens de eigen bijdragen zo gering zijn en het zorgpakket zo breed als in Nederland. 

Uiteindelijk moet goede en betaalbare zorg niet alleen voor de huidige bevolking mogelijk zijn, maar ook voor toekomstige generaties. De komende verkiezingen gaan niet alleen over Europeanen over de grens, maar  ook over Nederlanders in de toekomst.  

Geert Jan Spijker is directeur a.i. van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie.