Dat de natuur ook angstaanjagend verwoestend kan zijn, bleek intussen in Noord-India. Daar eiste een ‘neerwaartse tsunami’ vanaf de Himalaya (regenstormen, smeltsneeuw, modderstromen) afgelopen juli meer dan 7000 slachtoffers. Ruim het dubbele aantal slachtoffers van nine eleven. Z e v e n - d u i z e n d. Kennelijk waren westerse journalisten niet of nauwelijks beschikbaar of in de buurt. Nederlandse media noemden de ramp minimaal. Ook ik heb de preciese datum niet onuitwisbaar opgeslagen. Zoals bij 11 september 2001.

Nog wranger wordt deze ver-van-mijn-bed-show als deze ‘neerwaartse tsunami’ verband houdt met klimaatverandering en een component ‘Westerse leefstijl’ die daarin meekomt. Ongetwijfeld bij heel veel andere factoren. Alle onzekerheid daarover: daar kun je je het gemakkelijkst achter verschuilen. Elders in de wereld zijn intussen wel mensenlevens in geding, bij duizenden. Dan lijkt mij plicht om ten minste serieus te nemen hoe onze-leefstijl-hier elders doorwerkt. Een dure plicht, wellicht.

Klassiek is de klacht dat christenen op milieugebied zelden voorop hebben gelopen. Dat ontkennen helpt weinig. Wel ontken ik dat de bijbel deze laksheid stimuleert. Neem bijvoorbeeld het ‘heersen over de natuur’. Wie dat opvat als vrijbrief voor mensen om een planeet te overvragen, verraadt eigen gretigheid. Meteen in Genesis 1 is dit ‘heersen’ niet puur machtsvertoon, maar een heersen door mensen die bedoeld zijn als beeld, als toonbeeld van God. En deze God, deze Schepper, deze Kunstenaar lijkt niet op een rockbassist die gillend zijn gitaar kapot beukt op het podium.

Natuurlijk, in oudtestamentische tijden werd de natuur als bedreigend ervaren Die tegenwereld van wild en wildgroei moest een mens van zijn lijf houden. Anders overwoekerde je land. Of je werd prooi van leeuw of beer. Maar let dan op de subtiele geluiden die in deze harde wereld klinken:

- ‘Een dorsende os moet je niet muilkorven’: verhinder hem niet te eten van het graan waar hij overheen loopt (met achter zich een bewerkte plank om korrels en kaf te scheiden). Beperk liever je eigen zuinige of gierige neiging tot efficiency en winstmaximalisatie dan de natuurlijke neiging van het dier om zo nu en dan een hap te nemen van dat lekkere, maar kostbare koren. Concreet: hoeveel mag mijn tweeliterpak melk bij de buurtsuper extra kosten als koeien buiten mogen blijven grazen?

- ‘Een bokje moet je niet koken in de melk van de moedergeit’. Nee, dat geslachte bokje merkt het verschil niet. Maar wij mensen weten wel hoe moedermelk werkt bij mens en zoogdier. Wat bedoeld is voor het leven, gebruik je niet in dienst van de dood. Mensen, en zeker boeren, voelen na duizenden jaren nog altijd wrange situaties aan als wrang. Of slijt dat? Hoe ervaar ik leven en dood bij duizenden piepende kuikens in een warme schuur, en bij dat malse kalfsvlees op mijn bord?

- Aan dit soort fijnzinnige, veelzeggende voorschriften hebben priesters en rabbijnen hun tradities toegevoegd. Slachten mag. Maar bij het slachten neem je bepaalde rituelen in acht. Om je als mens bewust te blijven dat hier leven wordt genomen. Het Poolse parlement verbood rituele slacht – een verbod dat in Nederland pas door de senaat is geblokkeerd. Bio-industrie ondervindt van zo’n verbod geen hinder en kan de productie rustig doorzetten. Enkel ‘vreemde’ joden en moslims zullen we zo wel even leren hoe innig wij in het westen van dieren houden (en van massaproductie, en iets minder van vreemdelingen en eerbiedwaardige tradities).

- In de tijd van Jezus zelf, tenslotte, was de natuur nog altijd bedreigend, zeker de droge woestijn. Maar dan komt ook Hij met een aandoenlijk verhaal. Over dat ene verdwaalde schaapje. Over die herder die dat ene schaapje gaat zoeken. En als hij het teruggevonden heeft, van blijdschap feest gaat vieren. Als dat enkel economische blijdschap was, is zijn winst weer snel weggefeest! Blijkbaar had hij iets met zo’n schaapje.

Natuurlijk, deze voorschriften en parabels zijn niet opgetekend om 21e eeuwse vragen over wereldeconomie en klimaat op te lossen. Ze zeggen iets over hoe God is. Jezus wil iets zeggen over zijn liefde – liefde voor een tollenaar of een (van het Zandpad) verdwaalde prostituee. Intussen zijn wij mensen nog altijd bedoeld als beeld van deze God. Die geeft om mensen, om Indiërs, Joden, moslims en prostituees; én om ossen, geiten en schapen. Om over musjes en lelies nog maar te zwijgen. Of over ijskappen en eeuwige sneeuw.

Rob Nijhoff is senior onderzoeker bij het WI van de ChristenUnie. Deze column verscheen ook op Protestant.nu