Naastenliefde is niet iets uit een ver verleden, geen utopische toekomstdroom. Iedere dag weer zetten mensen zich in voor elkaar in gezinnen, families, vriendschappen, in geloofsgemeenschappen, sportclubs, als bevlogen ondernemer, in het onderwijs, als zorgverlener en ga zo maar door. Mensen komen zo tot hun recht, niet alleen als individu, consument of belastingbetaler, maar samen in dit leven. 

Het is daarom goed, zoals de regering in de troonrede deed, de verzorgingsstaat kritisch tegen het licht te houden. De christelijk-sociale politiek heeft altijd het belang benadrukt van een overheid die de samenleving niet overwoekert door bevoogding en regeldrift. En dat is helaas wel vaak het geval. Creatieve ondernemers en professionals lopen aan tegen de publieke controlezucht. Toegewijde vrijwilligers moeten het veld ruimen voor beroepskrachten, omdat die beter te sturen zouden zijn. De wereld op zijn kop. De overgang van een Haagse bureaucratie naar lokaal maatwerk is daarom toe te juichen, mits de gemeenten de tijd, het geld en duidelijke uitgangspunten krijgen om hun verantwoordelijkheid zorgvuldig vorm te geven.

De verzorgingsstaat kritisch tegen het licht houden is iets anders dan mensen aan hun lot over te laten. De overheid dient de samenleving te ondersteunen. Het gaat niet aan hulpverleners weg te bezuinigen die mensen of gezinnen net weer dat duwtje kunnen geven om op eigen benen te staan. Het gaat niet aan om weduwen of alleenstaande ouders in de bijstand hun uitkering af te nemen en de arbeidsmarkt op te jagen, zodat zij er niet meer voor hun kinderen kunnen zijn. Als de participatiesamenleving alleen maar gaat over de plicht te werken en belasting op te brengen, dan kan die ons gestolen worden.

Hoe het wel kan is te leren bij talloze inspirerende voorbeelden van kleinschalig en creatief maatwerk. Denk aan Stichting Present, die mensen die graag een keer de handen uit de mouwen steken in contact brengt met mensen die hulp nodig hebben. Denk aan de vele maatjesprojecten, tussen mensen met kennis en contacten en kwetsbare jongeren of mensen in de schuldhulpverlening. Denk aan Social Enterprise NL en al die ondernemers die hun winstdoelen verbinden aan een maatschappelijke inzet, bijvoorbeeld voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Waarom doen zij dat? Omdat zij de samenleving niet opgeven en werken vanuit een warm hart voor mensen. En dat verdient ruimhartige steun van de overheid.

Een overheid die ruimte durft te bieden aan mensen die handelen uit liefde, geeft ruimte aan de eigen motivatie van mensen. Politici moeten af van hun krampachtige omgang met geloof en overtuiging. Als een islamitische jeugdzorgwerker beter in staat is een moslimgezin uit de problemen te helpen, schep daar dan de mogelijkheden voor. Als een christelijke welzijnsorganisatie met door geloof gedreven medewerkers en vrijwilligers geweldige resultaten boekt, ondersteun die dan zo ruimhartig als andere welzijnsorganisaties.

Een overheid die ruimte wil bieden aan de samenleving, biedt ruimte aan mensen die naar elkaar omzien, aan bevlogenheid, passie en liefde. Zaken waarover we soms nauwelijks meer durven te spreken, maar die gelukkig in onze samenleving nog alom aanwezig zijn.

Dit stuk is geschreven door Arie Slob en WI-directeur Wouter Beekers, naar aanleiding van het onlangs verschenen WI-rapport 'Achter de schutting. Kansen na de decentralisaties'. Het rapport is hier gratis te downloaden.