Het was Jacques Delors die zei dat Europa alleen toekomst heeft als het een ziel heeft. Alleen met gezamenlijke waarden en gezamenlijke idealen houden we het besef vitaal dat we bij elkaar horen. Maar ondertussen draait het in Europa steeds minder om gezamenlijke waarden en steeds meer om een gezamenlijke munt. En daarmee zetten we heel veel op het spel. Onze samenwerking, het draagvlak voor de Unie, de democratische controle op besteding van belastinggeld. Het staat allemaal op het spel. Om een Bijbelwoord te parafraseren: wat baat het Europa als we de euro redden en schade lijden aan onze ziel?

De Raad van State heeft in antwoord op vragen van de Eerste Kamer zeer ingrijpende dilemma’s geschetst. De democratische controle op de ECB en op het ESM (Europese noodfonds) schieten tekort. Er is sprake van taxation without representation, een democratische doodzonde. Het ESM heeft zich ontwikkeld tot een parallelle structuur en er worden besluiten genomen in een democratisch niemandsland. Nationale parlementen lopen achter de feiten aan en het Europese parlement zit in een ongemakkelijke spagaat waarbij parlementariërs uit niet-Eurolanden mede toezicht zouden moeten houden op besluitvorming in de Eurozone. En bij opties waarbij ofwel het EP ofwel een nieuw orgaan de democratische controle op zich neemt, is het twijfelachtig of burgers deze erkennen als uitdrukking van democratische legitimiteit.

Dit wordt alleen maar nijpender als Van Rompuy’s plan gestalte krijgt en de Unie contracten gaat afsluiten met lidstaten. Het zal de nationale parlementen alleen maar tandelozer maken. En recent hebben we in Italië gezien dat financiële markten allergisch reageren op verkiezingsuitslagen en kiezers allergisch reageren op financiële en politieke dictaten die van bovenaf aan hen worden opgelegd. En doordat de EU en de EMU steeds meer samen gaan vallen, staat het Verenigd Koninkrijk inmiddels bij de uitgang van de Unie. En zo’n vertrek zou een drama voor Europa zijn.

Ondertussen wekt het kabinet niet de indruk dat het de ernst van deze situatie ten volle beseft. Het kabinet wil alleen maar kleine stapjes zetten en denkt dat het huidige instrumentarium afdoende is. Maar daarmee wekt het kabinet geen vertrouwen. Om Martin Visser van het FD te citeren: “Mensen willen niet weten waar het denken van Timmermans over Europa ophoudt, maar ze willen weten waar Europa ophoudt.” Met andere woorden, dit vraagt om een fundamenteler antwoord dan nu gegeven wordt.

Om Europa te redden als een Unie van soevereine landen en om de ziel van ons continent te bewaren, moeten we opnieuw grenzen stellen. Het politieke primaat van nationale parlementen moet worden herbevestigd, het budgetrecht mag niet worden uitgehold. Parlementsvrije zones – zoals ESM en straks wellicht de EU-contracten – moeten weer worden gedemocratiseerd. En de EU moet geografisch worden begrensd, juist als we zien dat bijvoorbeeld een land als Turkije geen deel uitmaakt van onze gezamenlijke geschiedenis en de gedeelde Europese cultuur. Het is tijd om de vruchteloze onderhandelingen te beëindigen en Turkije een geprivilegieerd partnerschap te beginnen. En de Unie moet ook in haar taken worden begrensd, zodat Europa weer een ziel krijgt en gaat functioneren als een waardengemeenschap met het oog op vrede, veiligheid en gerechtigheid, waarbij de Euro niet het doel maar slechts een middel is. Dat is het Europa waar ik mij thuis voel en waarin het niet zoveel uitmaakt of ik op Cyprus ben, in Italië of in mijn eigen Hoogland.

Gert-Jan Segers is tweede Kamerlid voor de ChristenUnie. Deze bewerkte bijdrage aan het debat over De staat van de Europese Unie verscheen vandaag op www.dagelijksestandaard.nl