Over het fundament van vrijheid, verantwoordelijkheid en verdraagzaamheid (VVD), over de vrijheid jezelf te zijn, te investeren in mensen, kansen te krijgen, te delen, te denken aan de toekomst (D66), over de waarde van het klassieke gezin en Bijbelse normen en waarden (SGP) Of over christelijke waarden als menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid, naastenliefde, verdraagzaamheid en zorg voor onze omgeving (ChristenUnie). Wat kan er mis gaan in een land waarin politici zoveel visioenen hebben van het goede leven? Of: hoe kunnen we samenleven in een land waarin zoveel verschillende ideeën over het goed leven naast elkaar bestaan? Want als we naar de uitwerking van die waarden in de praktijk kijken, blijken er toch wel heel verschillende ideeën achter schuil te gaan.

Groen van Prinsterer was beducht voor de waarden waar in zijn tijd veel van verwacht werd: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Het zijn waarden die volgens Groen overgenomen werden uit het christendom, maar die zonder die inbedding veranderen in hun tegenhanger. Vandaar ook dat verschillende auteurs in deze DenkWijzer erop wijzen dat het verwijzen naar waarden niet volstaat: waarden moeten concreet gemaakt worden. Die vrijheid en gelijkheid bijvoorbeeld, wiens vrijheid en gelijkheid? Is dat in de discussie over bijzonder onderwijs de vrijheid voor kinderen om op school niet geconfronteerd te worden met het wereldbeeld van hun ouders? Is het de vrijheid van ouders om hun kinderen naar een school te laten gaan die past bij hun geloof? De gelijkheid, dwingt de overheid die af met ‘gij zult gelijk zijn?’

Tot slot de broederschap. Die is in Nederland lang door de staat georganiseerd met de verzorgingsstaat. Nu die uit zijn voegen barst, is het weer zoeken naar de broederschap: wat kunnen we van de familie en vrienden van ouderen vragen? Waar zit de broederschap in onze samenleving? Of heeft de verzorgingsstaat onbedoeld de broederschap om zeep geholpen? De samenleving is in tussentijd veranderd. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat in ons land het ‘individualistische waardenpatroon’ het meest wordt aangehangen, gedefinieerd als ‘een oppervlakkige pluk-de-dag-mentaliteit’. Makkelijk zal het dus niet zijn, maar het wordt tijd de broederschap, de solidariteit, de nodige aandacht te geven. Dat kan in mooie formuleringen in verkiezingsprogramma’s, maar beter nog aan de onderhandelingstafel en in beleid.  

Tot slot: dit is het laatste nummer van DenkWijzer zoals u het kent. De redactie werkt al geruime tijd aan een qua vorm, inhoud en naam geheel vernieuwd blad dat u in maart 2017 kunt verwachten. We hopen u met die uitgave te blijven inspireren met vernieuwende en verdiepende artikelen over christelijke politiek. 

Mirjam Kosten is eindredacteur van DenkWijzer.