ND: De waarheid zeggen als de leugen regeert

woensdag 20 augustus 2008 13:10

Gert Jan Segers schenkt in zijn column in het Nederlands Dagblad aandacht aan de politieke stijl van Dries van Agt. We kunnen wat leren van zijn optreden in 1974 in een debat over abortus, volgens Segers. "Het is zaak zo te reageren dat mensen er altijd van opkijken. We moeten dus over de waarheid spreken, met wijsheid, zonder angst, altijd liefdevol en heel af en toe moet er ook maar een tafeltje ondersteboven."

door Gert Jan Segers

Het was in 1974. Zelfs vanuit het buitenland kwamen vrouwen naar Heemstede om in de Bloemenhovekliniek hun ongeboren kindje te laten aborteren. De gedoogpraktijk was de minister van Justitie, Dries van Agt, al langer een doorn in het oog. Maar toen de kliniek pochte dat ze nu zelfs baby's van ouder dan drie maanden zouden aborteren, trok Van Agt een streep.In het debat over zijn optreden tegen Bloemenhove koos Van Agt er bewust voor om de Kamer en iedereen die meeluisterde te laten huiveren. Want toen het over de gebruikte abortusmethode ging, zei hij het onomwonden: ,,De vrucht wordt in delen verwijderd, waarbij het hoofd wordt stukgekraakt.'' Na afloop was er grote verontwaardiging over deze woordkeuze.

In de dit voorjaar verschenen biografie Tour de Force valt te lezen hoe Van Agt zelf terugblikte. Hij had zijn bijdrage aan het debat met niemand voorbesproken en had willens en wetens geshockeerd. Na de beladen woorden voelde hij de 'huiver' en 'hele sterke weerzin' in de Kamer. ,,Mijn verontwaardiging richtte zich op de witmakers, de verdoezelaars. Het was een reactie op een versluierende voorlichting, waarmee de mensen door de spraakmakende gemeente worden overgoten - als zou het slechts om 'de verwijdering van zwangerschapsweefsel' gaan, 'het weghalen van brokken slijm' (..). Ik dacht: en nu moet het maar eens gezegd worden.''

Dapper
Ik heb geen idee of de heer Van Agt net als zijn visie op Israël inmiddels ook zijn abortusstandpunt heeft bijgesteld, maar ik vind de Van Agt van 1974 wel een dappere man. Het vergt nogal wat moed om als lid van het meest linkse kabinet ooit, tegenover een grote kamermeerderheid die jou als de vleesgeworden achterhaaldheid beschouwt, in een cultuur waarin alles vernieuwd en veranderd moest worden, te zeggen dat abortus iets gruwelijks is. Van Agt had het lef om de waarheid over de nieuwe abortusmethode te zeggen terwijl de leugen regeerde en mensen deed geloven dat 'foetaal weefsel' als een blindedarm verwijderd kan worden.

Tegelijk vraag ik me af hoe vaak je anderen op zo'n schokkende manier de waarheid kunt zeggen. Wanneer besluit je, net als Van Agt, dat 'het nu maar eens gezegd moet worden'? Hoe blijf je trouw aan je diepste overtuiging in een cultuur die daar ten diepste weinig mee op heeft, zonder dat je het contact met de mensen om je heen verliest? Er zijn regelmatig momenten waar het op een goed antwoord op deze vragen aankomt. Het afgelopen jaar ontmoette ik een Amerikaan die er achteloos van uitging dat ik een helder verlichte Europeaan was. Met de legalisering van prostitutie en sommige drugs was Nederland voor hem natuurlijk het toonbeeld van beschaving en redelijkheid vergeleken met dat achterlijke Amerika. Het leek me een moment waarop 'het maar eens gezegd moest worden' en ik zei dat prostitutie meer met slavernij en verkrachting te maken heeft dan met beschaving. En ons drugsbeleid is volgens mij eerder cynisch - 'doe wat je wil zolang ik er maar geen last van heb' - dan redelijk. Daar keek die jongen wel van op.

En wat zeg je als in jouw gemeente iemand ouderling wordt die al tijdens zijn vorige huwelijk met zijn huidige vrouw verkeerde? Wat zeg je tegen twee homo-vrienden die een kind adopteren terwijl je er van overtuigd bent dat een kind recht heeft op een vader en een moeder? Hoe reageer je als je buren vertellen dat ze moeder hebben laten inslapen en dat het zo'n mooi en vredig einde was. En wat zeg je over een tiener die hormonen begint te slikken als opmaat voor een geslachtsverandering?

Tafeltje ondersteboven
Als je alleen maar verbaal van je afmept, maak je je zelf monddood. Je kunt een paar keer een 'sweeping statement' maken omdat het 'maar eens gezegd moet worden', maar na een paar overtreffende trappen luistert niemand meer. En belangrijker, als je iedereen steeds maar weer stevig de waarheid zegt, zullen mensen in jou niet zo snel iets van Gods compassie opmerken.

Bij de vraag hoe we de waarheid kunnen zeggen als de leugen regeert, kunnen we een voorbeeld nemen aan onze Leidsman. Als Hij voor een lastig dilemma werd geplaatst, stelde Hij vaak een wedervraag, of daagde zijn gehoor uit, zette het met een verhaal aan het denken, of vroeg net zo lang door tot Hij het hart van de ander had bereikt. Soms schreef Hij alleen maar in het zand. Als het moest, noemde Hij zijn tegenstanders ook een stelletje adders en een keer shockeerde hij door woedend tafels ondersteboven te gooien. Maar altijd werd Hij gedreven door liefde voor God, de waarheid en de mensen om hem heen.

Het is zaak zo te reageren dat mensen er altijd van opkijken. We moeten dus over de waarheid spreken, met wijsheid, zonder angst, altijd liefdevol en heel af en toe moet er ook maar een tafeltje ondersteboven. Net als Van Agt deed in 1974.

Gert-Jan Segers is directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie.

ND: De waarheid zeggen als de leugen regeert

Nieuwsarchief > 2008

december

november

oktober

september

augustus

juli

juni

mei

april

maart

februari

januari