Geschillen tussen burger en overheid kunnen tot jarenlang juridisch getouwtrek leiden. Het gaat dan om slopende kwesties waarbij de standpunten verharden en de verhouding tussen burger en overheid verslechtert. Dat is iets wat de ChristenUnie nu juist wil vermijden. Bij conflicten tussen de lokale overheid en burgers kan er ook gekozen worden voor de figuur van mediator. Slechts weinig provincies en gemeenten hebben echter beleid ontwikkeld op dit gebied. Is men bang voor de mediator?

Het aantal klachten over het optreden van gemeenten zijn de laatste vijf jaren explosief toegenomen. Een rechterlijke uitspraak bij al deze geschillen duurt lang, is kostbaar en leidt lang niet altijd tot een voor beide partijen bevredigende uitkomst. Vaak ligt dat aan het feit dat het geschil in juridische termen wordt vertaald en beoordeeld. De achterliggende belangen en de daarmee verbonden emotionele lading zijn echter vaak de bron van het conflict.

Vooral in kwesties met onderhandelingsruimte, of waarin een communicatiestoring of een als onheus ervaren bejegening de belangrijkste oorzaak van het geschil is, is het daarom te overwegen een mediator aan te stellen[1].

Mediation in bestuursgeschillen kan tot snelle en effectieve geschiloplossing leiden. Het is een vorm van conflictoplossing via bemiddeling door een onafhankelijk derde: de mediator.

Deze persoon zet de partijen bij elkaar, tracht de verstoorde communicatie weer op gang te brengen en ruimte te maken voor de niet juridische aspecten van een conflict. Daarna zal hij proberen onderhandelingen mogelijk te maken om tot een creatieve oplossing van het conflict te komen. Een groot voordeel van een geslaagd mediationproces is dat er een win-win situatie ontstaat: de relatie tussen burger en overheid blijft voortbestaan. Mediation voor het openbaar bestuur kan plaatsvinden bij geschillen tussen bestuurorganen onderling, of tussen bestuur en maatschappelijke omgeving, zoals burger, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Een mediation eindigt in een vaststellingsovereenkomst, die ondertekent wordt door beide partijen. Daaraan kan ook verbindende kracht worden toegekend door opname in een proces verbaal, een vonnis of een beschikking.

 

Waarom wordt er, ondanks deze voordelen, in de praktijk zo weinig gebruik gemaakt van mediaton?

Uit onderzoek[2] blijkt dat gemeenten te onbekend zijn met het fenomeen en dat ze het niet zien als een mogelijkheid om conflicten in het openbaar bestuur op te lossen. Er zijn zelfs gemeenten waar van een heldere verantwoordelijkheidsscheiding bij klachtenafhandeling geen sprake is. In zo’n geval is de voorzitter van de commissie bezwaar en beroep bijvoorbeeld tevens staffunctionaris klachtenafhandeling. Ook blijken gemeenten er niet van op de hoogte dat het uurtarief van een mediator doorgaans een stuk lager ligt dan dat van een advocaat. Bovendien heeft een mediator veel minder uren nodig om tot een oplossing van een conflict te komen.

 

Toch zijn er ook situaties  waarin mediation geen goede keuze is. Soms is een conflict zodanig geëscaleerd dat de betrokkenen het gesprek met elkaar niet meer aanwillen. Bovendien komt het voor dat er tussen de partijen uitsluitend een juridische vraag speelt die om een rechterlijke beslissing vraagt, en waarover een openbare uitspraak gewenst is. Een gang naar de rechter is dan onvermijdelijk. De provincie Overijssel heeft een procesbeschrijving ontwikkelt aan de hand waarvan men beoordeelt of een bezwaarschrift geschikt is voor mediation. Dit heeft er inmiddels toe geleid dat één op de drie bezwaarschriften wordt ingetrokken!

 

De ChristenUnie vindt het belangrijk dat geschillen in het openbaar bestuur op een snelle en kosteneffectieve wijze worden opgelost. Daarnaast hecht zij veel belang aan een goede relatie tussen overheid en burger. Aan bestuurders daarom de taak om de mogelijkheid van mediation op de politieke agenda te zetten[3].

 

 

Corine Dijkstra

Adviseur Raads- en Statenleden

---