Democratische partijvernieuwing: naar een ledenpartij?
zaterdag 08 februari 2003 09:59
Aan de vooravond van de definitieve fusie van de RPF en het GPV, met als resultaat de ChristenUnie, zijn regelmatig geluiden te horen dat de leden binnen deze nieuwe partij meer invloed moeten krijgen. Met andere woorden: de partij moet democratischer worden. De verschillende fora op het internet en de krant zijn bekende spreekbuizen voor deze geluiden. In dit artikel wordt ten eerste de noodzaak hiervan onderzocht. Moet de partijstructuur worden veranderd? Moet het democratischer? Of kan alles blijven zoals het is, en moet er geïnvesteerd worden in de huidige organisatiestructuur, teneinde deze beter te laten functioneren? Daarnaast wordt in dit artikel ingegaan op een aantal mogelijke varianten voor de nieuwe partijstructuur van de ChristenUnie.
Democratiseren van de democratie
Het Griekse woord dèmokratia, de etymologische wortel van ons woord democratie, betekent letterlijk volksmacht. Het legt de zeggenschap bij het volk en niet bij een select gezelschap, een alleenheerser, of een god. Ten aanzien van politieke partijen betekent democratie dat de macht bij de leden ligt. Bij een democratische partij geven de leden letterlijk richting en invulling aan de partij. Nationaal is een beweging waar te nemen die wel ‘het democratiseren van de democratie’ genoemd wordt. Onder andere politieke partijen worden vandaag de dag geacht transparant en ‘plat’ te zijn, en de burger wil daarbinnen met de scepter zwaaien. ‘Weg met die verfoeide bestuurlijkheid’ is een milde samenvatting van honderden discussies en artikelen van het afgelopen jaar over politiek, politici, bestuurders en politieke partijen. In hoeverre een christelijke partij op en top democratisch moet willen zijn, is een vraag die nogal eens aan de orde komt binnen deze partijen.
Om maar met de deur in huis te vallen: een christelijke politieke partij kan eigenlijk maar beter niet al te democratisch zijn. Democratie kan instabiliteit tot gevolg hebben. Mensen willen vandaag dit en morgen dat, en dat kan nu eenmaal niet de werkwijze van christelijke politiek zijn. God, altijd dezelfde, is immers soeverein, niet de gebrekkige mens. Christelijke politiek motiveert zichzelf vanuit dit vaste beginsel. Met andere woorden: christelijke partijen zoals de ChristenUnie zijn beginselpartijen. Een en ander in tegenstelling tot programmapartijen zoals het CDA, dat zich ten eerste concentreert rondom een programma en daarnaast rondom een veel ‘losser’ beginsel als het christen-democratisch gedachtegoed. Toch is er veel voor te zeggen om de ChristenUnie democratischer te laten functioneren. Ten eerste is de burger veel mondiger en beter geïnformeerd geworden. Hij kan dus wel degelijk met zinvolle nieuwe inzichten komen voor de partij. Daarnaast heeft hij veel meer mogelijkheden om betrokken te worden bij het bestuur dan vroeger. Met een simpele e-mail kan iedereen bereikt worden, en kunnen beslissingen genomen worden. Daar zijn geen extra bestuurslagen meer voor nodig, maar een intelligente organisatie met transparante structuren. Bovendien is de cultuur, organisatiegraad en organisatiewijze in de christelijke kringen stevig veranderd de laatste tien jaar. Of men het wil of niet, de protestants-christelijke zuil is opengebroken en geëmancipeerd.
Emancipatie
Een partij als de ChristenUnie moet wel gehoor geven aan deze wijzigingen wil zij als organisatie geen anachronisme worden. Een natuurlijke en meer volgzame achterban, zoals de SGP die nog kent, is er simpelweg niet meer voor de ChristenUnie. Nu kan men concluderen dat dit een jammerlijk modieus verschijnsel is en dat de partij in ongewijzigde vorm dan maar zetels en kader moet inleveren. Dat lijkt echter geen goede optie, want ‘emancipatie’ wil niet zeggen dat men van God los is en dat men daar als christelijke partij dus per definitie tegen moet zijn. Veeleer beleeft men in christelijke kringen het geloof, zichzelf en de wereld om zich heen tegenwoordig anders. Dit is gezien de vele vragen die op de burger afkomen, heden ten dage misschien niet meer dan logisch. De ChristenUnie moet daarom blijven proberen een gepast én gelovig antwoord te geven op deze vragen. Zij moet als partij relevant willen zijn. Er is, gezien de velen die met ‘de stemwijzer’ uitkomen bij de ChristenUnie, nog steeds veel vraag naar die partij. Het adagium voor de ChristenUnie zou dus moeten luiden: beginselvast, maar modern. Het houdt de leden vast én betrokken en het heeft de meeste kans nieuw electoraat te werven.
Fusie
Aan de vooravond van de definitieve organisatorische fusie van de RPF en het GPV speelt de bovenstaande discussie een belangrijke rol in de ChristenUnie. Er gebeurt van alles in de partij waaruit blijkt dat velen ervan zijn overtuigd dat er nog één en ander kan worden verbeterd aan de besluitvormingsstructuur in de partij. Er vinden discussies plaats op internet, in de krant en op de congressen van de ChristenUnie. Niet zelden zijn de jongeren van de ChristenUnie in deze discussie een belangrijke factor. Blijkbaar verwacht men dat nu het moment is om meer democratie van de partij te eisen. Maar wat moet er precies veranderen? Zijn dit in de kern toch vooral aanpassingen zodat de huidige partijstructuur beter gaat functioneren, of is er meer nodig?
Kaderpartij
De ChristenUnie wil in de eerste plaats gaan voor uitgesproken christelijke politiek. Dit zou kunnen met een kaderpartij. Een professionele partijorganisatie zonder ‘dat gedoe’ met al die leden. Er worden dan alleen nog maar sympathisanten geworven. Deze sympathisanten krijgen voor hun geld een mooi blad, extra achtergronden via internet, een paar keer per jaar een leuke bedelbrief en natuurlijk regiobijeenkomsten waar men kamerleden kan ontmoeten. Waarom zou zoiets niet werken? Hoeveel leden hebben nu daadwerkelijk de behoefte om mee te praten? De ChristenUnie heeft nog geen 30.000 leden en het aantal actieve leden hiervan is een ruime factor 10 kleiner. Het aantal stemmers is daarentegen ongeveer een factor 10 groter. Niets aan de hand toch? Creëer een platte organisatie, verzamel vooral veel geld voor de dure verkiezingscampagnes en ga puur professioneel aan de slag. Dit is een goede manier om instabiliteit te voorkomen, hoewel het gevaar van machtsconcentratie bij een elite in dit model wel een aandachtspunt is. Interessant in dit kader is het pleidooi dat Leen la Rivière (CNV Kunstenbond) onlangs hield om christelijke stichtingen om te vormen tot verenigingen.
Sympathisanten
De EO functioneert in feite ook als een kaderorganisatie. Er zijn leden en er is een soort verenigingsraad, maar het gemiddelde lid heeft zich daar nog nooit in verdiept. Met een beetje geluk gaat zo’n lid wel naar een regiobijeenkomst om daar in gesprek te gaan met één van de directeuren. De leden roeren zich ook. Dit gebeurt echter vooral via ingezonden brieven in de Visie. De directie houdt goed bij wat er onder de leden leeft, en reageert via columns op vaak aan de orde gestelde punten. Toch zijn er ook bij de EO haarscheurtjes te zien. Er is altijd wel kritiek geweest, maar het lijkt wel of de EO het, nu ze een grote speler is geworden, steeds moeilijker vindt om alles uit te leggen. Met name aan de trouwe leden. Vervreemding van leden met hun omroep ligt op de loer. En hoe zit het eigenlijk met ’s lands grootste vereniging, de ANWB? Zij neemt allerlei standpunten in over mobiliteit terwijl er ook veel leden zullen zijn die het hier helemaal niet mee eens zijn. Zij zijn lid van de ANWB vanwege de wegenwacht. Er gaan dan ook stemmen op om concurrentie voor de ANWB op dit punt te introduceren.
Een kaderpartij is blijkbaar makkelijk. Gevolg is wel dat de band met de achterban nog veel losser wordt en dat het kader standpunten zou kunnen gaan innemen waar de leden zich niet in kunnen vinden. Dit is gevaarlijk voor een politieke partij die vrijwel elk jaar wel weer op enig niveau afhankelijk is van de stemmen van deze zelfde mensen. Het past bovendien niet bij het wezen van een politieke partij, waar juist heden ten dage zo om geroepen wordt: volksvertegenwoordiging. Derhalve is het af te raden voor de ChristenUnie.
Club
De ChristenUnie is op dit moment echter wel een soort kaderpartij. De meeste leden zien zich zelf vooral als sympathisant. Zij vinden het in de eerste plaats belangrijk de ChristenUnie te steunen. Er zijn echter ook steeds meer leden die van zich willen laten horen. Ze zijn bewust lid van de vereniging, maar hebben nog onvoldoende het idee deel van de ‘club’ te zijn. De structuur is voor hen niet enthousiasmerend. Hoe wordt een dergelijk clubgevoel bevorderd? Om deze vraag te beantwoorden moet de vraag gesteld worden waarvan de leden lid zijn.
Formeel kun je niet lid worden van de landelijke ChristenUnie. Je wordt lid van een plaatselijke vereniging met de naam ChristenUnie en deze vereniging maakt weer deel uit van een groter geheel. Is de lokale vereniging de motivatie om lid te worden? Ons inziens worden de meeste mensen lid van de partij omdat ze de ChristenUnie als fenomeen een warm hart toedragen en omdat men zichzelf vertegenwoordigd wil zien. Het gaat dus vaak in de eerste plaats om de landelijke politiek. Een nieuw lid dat betrokken wil worden, moet echter bij de kiesvereniging aankloppen en die houdt weliswaar twee keer per jaar een ledenvergadering, maar erg politiek inhoudelijk is zo’n vergadering vaak niet en over landelijke zaken gaat het al helemaal niet. De opkomst is dan ook vaak laag. Toch vertegenwoordigen afgevaardigden van kiesverenigingen hun leden op de UnieCongressen waar van alles wordt besloten. Hier is dus een gat in de democratie. Dit probleem wordt nu ook landelijk onderkend. Daarom wordt er ingezet op kwaliteitsbeleid om de kiesverenigingen nieuw leven in te blazen. Dat is een loffelijk streven. De voorzitter van de ChristenUnie zei onlangs dat je beter in 200 kiesverenigingen met 25 mensen kunt spreken dan met 500 individuele leden op een UnieCongres. Op deze manier worden namelijk tien keer zoveel mensen bereikt. Het huidige model is met deze stelling te verdedigen als gematigd democratisch model. Het is echter gebaseerd op een ideaal plaatje dat nooit zal worden gehaald.
Een aantal kanttekeningen en vragen bij het huidige model:
1. Door het afvaardigingsmodel kan de mening van de minderheid in een kiesvereniging stelselmatig genegeerd worden.
2. De kiesverenigingen hebben het druk om op lokaal niveau goed te functioneren. Waarom niet daar alle energie in stoppen en het landelijke overlaten aan andere structuren?
3. Waar kan een lid aankloppen als er geen vereniging in de buurt is of zijn of haar vereniging niet goed functioneert? Dit lid wordt dan niet vertegenwoordigd op het UnieCongres. Bovendien, wat moet een lid doen als zijn kiesvereniging geen vergaderingen over landelijke onderwerpen organiseert?
4. Op de UnieCongressen komen vooral de bestuurders van kiesverenigingen. Komen zo de leden die zich interesseren voor de landelijke issues, voldoende aan bod? Is de samenstelling van het congres en daarmee de besluitvorming op UnieCongressen hierdoor wel representatief? Wat betekent dit voor de kwaliteit van het debat in de partij?
5. Is door het afvaardigingsmodel de afstand tot de leden niet veel te groot? Wat wordt er gedaan met leden die graag willen meedenken, maar die in feite alleen maar gasten mogen zijn op het UnieCongres? Door middel van workshops kan de inbreng van leden worden vergroot, maar zorgt deze werkvorm er ook niet voor dat de verhouding tussen congres en bestuur vertroebelt doordat besluitvorming achterwege blijft en de status van de inbreng van de leden en afgevaardigden onduidelijk is?
Deze vragen zouden kunnen suggereren dat het model van de afvaardiging door kiesverenigingen beter kan worden loslaten. Dit is echter een te snelle conclusie. Kiesverenigingen vormen nog altijd de basis en het bestaansrecht van de partij en het is onverstandig bewezen structuren zomaar weg te gooien. Er moet verder gekeken worden om met alternatieven te komen.
Inspraak en besluitvorming
Voor een uitwerking van alternatieven moet allereerst een onderscheid gemaakt worden tussen inspraak en besluitvorming. Voor veel leden is de mogelijkheid om in te spreken onzes inziens belangrijker dan het daadwerkelijk meedoen bij de uiteindelijke stemming, als afronding van de besluitvorming. Voorwaarde hiervoor is wel dat duidelijk is wat er met de inspraak gedaan wordt, dat ieder lid een even grote mogelijkheid heeft tot inspraak en dat er bij elk besluit een duidelijke afweging wordt gemaakt wie er uiteindelijk besluiten. Het is voor leden frustrerend uitgenodigd te worden voor een congres waar ze geen stemrecht hebben en waar besluiten worden genomen waar ze het niet mee eens zijn, zonder dat duidelijk is waarom ze eigenlijk niet mee zouden mogen stemmen. De besluitvormingsstructuur dient dus gemotiveerd te worden.
Varianten
Wie neemt de besluiten en wat is de rol van het individuele lid? Een viertal mogelijke varianten voor de ChristenUnie. Met de fusie zal de partij een duidelijke keuze moeten maken; nu is het moment hier over na te denken. De reglementen moeten vanwege de fusie worden herzien; het is dus zaak om tijdig eventuele aanpassingen ten aanzien van de besluitvormingsstructuur te treffen, of een nieuwe structuur te genereren.
Nul-variant
Na de fusie verandert er niets. Zolang de leden voldoende horen van hun volksvertegenwoordigers en positief gestemd zijn, is er niets aan de hand. De partij zal echter problemen krijgen met het vinden van voldoende gemotiveerde mensen. Kijk naar de ontwikkelingen bij andere partijen. Bij deze variant ontwikkelt de ChristenUnie zich verder in de richting van een kaderpartij. Dit is onzes inziens geen optie.
Kiesverenigingen+-variant
Door het inzetten op kwaliteitsbeleid beoogt deze variant het functioneren van kiesverenigingen te verbeteren. Onder andere door te trachten gebruik te maken van ieders talenten. Actieve leden binnen de kiesverenigingen worden gemotiveerd, nieuwe leden worden geactiveerd en het landelijk bureau faciliteert. Deze variant heeft als nadeel dat nooit kan worden gegarandeerd dat elk lid een even grote mogelijkheid heeft voor inspraak. Een optie binnen deze variant is zaken strakker aan te sturen vanuit de landelijke organisatie zoals bijvoorbeeld een landelijk opgezette ledenraadpleging door middel van een enquête, die rechtstreeks naar de leden wordt verstuurd en besproken dient te worden binnen de lokale kiesverenigingen. De kiesverenigingen worden zo welhaast gedwongen om ook over landelijke issues met hun leden te praten. Dit zou in het extreme kunnen betekenen dat de kiesverenigingen van zelfstandige verenigingen omgevormd worden naar afdelingen van de landelijke vereniging. Deze variant biedt ongetwijfeld winstpunten, maar pakt de problemen niet bij de wortels aan. Er blijven in dit geval democratische gaten bestaan en de afhankelijkheid van de plaatselijke partijorganisatie blijft groot. Het is een ‘jaren vijftig oplossing’ gecombineerd met moderne managementtechnieken. In de afdelingenvariant komt bovendien een grotere zeggenschap bij de landelijke partijorganisatie te liggen, terwijl er op lokaal niveau juist veel te zeggen is voor meer zelfstandige kiesverenigingen.
Leden-variant
In het meest radicale model wordt de landelijke besluitvorming volledig overgelaten aan de individuele leden. Voor de organisatorische zaken die de kiesverenigingen aangaan, wordt een apart partijorgaan opgericht. Kiesverenigingen hoeven zich verder alleen bezig te houden met de lokale politiek en bieden daarnaast een netwerk dat kan worden ingezet bij landelijke campagnes. De vraag kan gesteld worden of de democratische legitimatie van de besluitvorming in de leden-variant (one-man-one-vote) meer representatief is dan in het model met afgevaardigden van kiesverenigingen. Zijn de aanwezige leden representatief? Daar zijn vraagtekens bij te zetten. Het zullen vooral politieke freaks zijn die naar landelijke congressen komen. Niettemin stimuleert dit het interne debat.
Op provinciaal niveau is de leden-variant een goede oplossing. Het aantal kiesverenigingen is in sommige provincies, mede als gevolg van gemeentelijke herindelingen, klein. Hierdoor is het aantal mensen dat stemgerechtigd is op een provinciale vergadering in deze provincies, in het huidige model met afgevaardigden van kiesverenigingen te klein. Hier wordt dan ook gepleit voor het instellen van provinciale ledenvergaderingen.
Mix-variant
De mix-variant combineert het beste van de voorgaande twee varianten. In deze variant krijgen de leden op bepaalde punten rechtstreeks inspraak op landelijk niveau, zonder dat het model van besluitvorming door afgevaardigden wordt losgelaten. Deze inspraak kan worden geregeld door spreekrecht voor leden op congressen, vormen van initiatiefrecht voor leden en directe ledenraadplegingen waarbij ook internet een grote rol kan spelen. Daarnaast worden leden rechtstreeks uitgenodigd voor congressen en wordt geïnvesteerd in debatactiviteiten rondom actuele onderwerpen. In aanvulling op de inspraak krijgen leden in een beperkt aantal situaties stemrecht. Te denken valt aan de besluitvorming over de lijsttrekker, waarbij eventueel gebruik gemaakt kan worden van schriftelijke stemrondes.
Conclusie
Wij kiezen voor het versterken van de kiesverenigingen, het vergroten van de inspraak voor individuele leden op landelijk niveau en het introduceren van besluitvorming door individuele leden op een beperkt aantal punten. Voor de sceptici onder ons: een dergelijke mix-variant is onzes inziens uiteindelijk onontkoombaar. Veel leden roepen om iets dergelijks. Zeker nu ze wel welkom zijn op landelijk congressen, maar in feite niets in te brengen hebben. Een radicale verandering kan echter averechts werken en is daarom onwenselijk. Daarmee worden de aanwezige waardevolle elementen weggegooid. Anderzijds wordt hier ook niet gepleit voor kleine, cosmetische veranderingen. Het zal de partij niet slagvaardig maken voor de toekomst. Wat ons betreft worden een aantal zaken dus substantieel veranderd, zodat de ChristenUnie een beweging wordt van enthousiaste leden die ervoor gaan om het principiële geluid van de christelijke politiek nog breder in de samenleving te laten landen. Landelijk, provinciaal en lokaal.
Door Frank Visser en Hans Valkenburg. F.C. Visser studeert planologie en bedrijfsinformatiesystemen, is redacteur van Ebate en secretaris van kiesvereniging Haarlem. Drs. J.C. Valkenburg is organisatie-adviseur te Amsterdam, redacteur van o.a. Ebate en voorzitter van ChristenUnie Utrecht.
Gepubliceerd in DenkWijzer 2003, 1
Het Griekse woord dèmokratia, de etymologische wortel van ons woord democratie, betekent letterlijk volksmacht. Het legt de zeggenschap bij het volk en niet bij een select gezelschap, een alleenheerser, of een god. Ten aanzien van politieke partijen betekent democratie dat de macht bij de leden ligt. Bij een democratische partij geven de leden letterlijk richting en invulling aan de partij. Nationaal is een beweging waar te nemen die wel ‘het democratiseren van de democratie’ genoemd wordt. Onder andere politieke partijen worden vandaag de dag geacht transparant en ‘plat’ te zijn, en de burger wil daarbinnen met de scepter zwaaien. ‘Weg met die verfoeide bestuurlijkheid’ is een milde samenvatting van honderden discussies en artikelen van het afgelopen jaar over politiek, politici, bestuurders en politieke partijen. In hoeverre een christelijke partij op en top democratisch moet willen zijn, is een vraag die nogal eens aan de orde komt binnen deze partijen.
Om maar met de deur in huis te vallen: een christelijke politieke partij kan eigenlijk maar beter niet al te democratisch zijn. Democratie kan instabiliteit tot gevolg hebben. Mensen willen vandaag dit en morgen dat, en dat kan nu eenmaal niet de werkwijze van christelijke politiek zijn. God, altijd dezelfde, is immers soeverein, niet de gebrekkige mens. Christelijke politiek motiveert zichzelf vanuit dit vaste beginsel. Met andere woorden: christelijke partijen zoals de ChristenUnie zijn beginselpartijen. Een en ander in tegenstelling tot programmapartijen zoals het CDA, dat zich ten eerste concentreert rondom een programma en daarnaast rondom een veel ‘losser’ beginsel als het christen-democratisch gedachtegoed. Toch is er veel voor te zeggen om de ChristenUnie democratischer te laten functioneren. Ten eerste is de burger veel mondiger en beter geïnformeerd geworden. Hij kan dus wel degelijk met zinvolle nieuwe inzichten komen voor de partij. Daarnaast heeft hij veel meer mogelijkheden om betrokken te worden bij het bestuur dan vroeger. Met een simpele e-mail kan iedereen bereikt worden, en kunnen beslissingen genomen worden. Daar zijn geen extra bestuurslagen meer voor nodig, maar een intelligente organisatie met transparante structuren. Bovendien is de cultuur, organisatiegraad en organisatiewijze in de christelijke kringen stevig veranderd de laatste tien jaar. Of men het wil of niet, de protestants-christelijke zuil is opengebroken en geëmancipeerd.
Emancipatie
Een partij als de ChristenUnie moet wel gehoor geven aan deze wijzigingen wil zij als organisatie geen anachronisme worden. Een natuurlijke en meer volgzame achterban, zoals de SGP die nog kent, is er simpelweg niet meer voor de ChristenUnie. Nu kan men concluderen dat dit een jammerlijk modieus verschijnsel is en dat de partij in ongewijzigde vorm dan maar zetels en kader moet inleveren. Dat lijkt echter geen goede optie, want ‘emancipatie’ wil niet zeggen dat men van God los is en dat men daar als christelijke partij dus per definitie tegen moet zijn. Veeleer beleeft men in christelijke kringen het geloof, zichzelf en de wereld om zich heen tegenwoordig anders. Dit is gezien de vele vragen die op de burger afkomen, heden ten dage misschien niet meer dan logisch. De ChristenUnie moet daarom blijven proberen een gepast én gelovig antwoord te geven op deze vragen. Zij moet als partij relevant willen zijn. Er is, gezien de velen die met ‘de stemwijzer’ uitkomen bij de ChristenUnie, nog steeds veel vraag naar die partij. Het adagium voor de ChristenUnie zou dus moeten luiden: beginselvast, maar modern. Het houdt de leden vast én betrokken en het heeft de meeste kans nieuw electoraat te werven.
Fusie
Aan de vooravond van de definitieve organisatorische fusie van de RPF en het GPV speelt de bovenstaande discussie een belangrijke rol in de ChristenUnie. Er gebeurt van alles in de partij waaruit blijkt dat velen ervan zijn overtuigd dat er nog één en ander kan worden verbeterd aan de besluitvormingsstructuur in de partij. Er vinden discussies plaats op internet, in de krant en op de congressen van de ChristenUnie. Niet zelden zijn de jongeren van de ChristenUnie in deze discussie een belangrijke factor. Blijkbaar verwacht men dat nu het moment is om meer democratie van de partij te eisen. Maar wat moet er precies veranderen? Zijn dit in de kern toch vooral aanpassingen zodat de huidige partijstructuur beter gaat functioneren, of is er meer nodig?
Kaderpartij
De ChristenUnie wil in de eerste plaats gaan voor uitgesproken christelijke politiek. Dit zou kunnen met een kaderpartij. Een professionele partijorganisatie zonder ‘dat gedoe’ met al die leden. Er worden dan alleen nog maar sympathisanten geworven. Deze sympathisanten krijgen voor hun geld een mooi blad, extra achtergronden via internet, een paar keer per jaar een leuke bedelbrief en natuurlijk regiobijeenkomsten waar men kamerleden kan ontmoeten. Waarom zou zoiets niet werken? Hoeveel leden hebben nu daadwerkelijk de behoefte om mee te praten? De ChristenUnie heeft nog geen 30.000 leden en het aantal actieve leden hiervan is een ruime factor 10 kleiner. Het aantal stemmers is daarentegen ongeveer een factor 10 groter. Niets aan de hand toch? Creëer een platte organisatie, verzamel vooral veel geld voor de dure verkiezingscampagnes en ga puur professioneel aan de slag. Dit is een goede manier om instabiliteit te voorkomen, hoewel het gevaar van machtsconcentratie bij een elite in dit model wel een aandachtspunt is. Interessant in dit kader is het pleidooi dat Leen la Rivière (CNV Kunstenbond) onlangs hield om christelijke stichtingen om te vormen tot verenigingen.
Sympathisanten
De EO functioneert in feite ook als een kaderorganisatie. Er zijn leden en er is een soort verenigingsraad, maar het gemiddelde lid heeft zich daar nog nooit in verdiept. Met een beetje geluk gaat zo’n lid wel naar een regiobijeenkomst om daar in gesprek te gaan met één van de directeuren. De leden roeren zich ook. Dit gebeurt echter vooral via ingezonden brieven in de Visie. De directie houdt goed bij wat er onder de leden leeft, en reageert via columns op vaak aan de orde gestelde punten. Toch zijn er ook bij de EO haarscheurtjes te zien. Er is altijd wel kritiek geweest, maar het lijkt wel of de EO het, nu ze een grote speler is geworden, steeds moeilijker vindt om alles uit te leggen. Met name aan de trouwe leden. Vervreemding van leden met hun omroep ligt op de loer. En hoe zit het eigenlijk met ’s lands grootste vereniging, de ANWB? Zij neemt allerlei standpunten in over mobiliteit terwijl er ook veel leden zullen zijn die het hier helemaal niet mee eens zijn. Zij zijn lid van de ANWB vanwege de wegenwacht. Er gaan dan ook stemmen op om concurrentie voor de ANWB op dit punt te introduceren.
Een kaderpartij is blijkbaar makkelijk. Gevolg is wel dat de band met de achterban nog veel losser wordt en dat het kader standpunten zou kunnen gaan innemen waar de leden zich niet in kunnen vinden. Dit is gevaarlijk voor een politieke partij die vrijwel elk jaar wel weer op enig niveau afhankelijk is van de stemmen van deze zelfde mensen. Het past bovendien niet bij het wezen van een politieke partij, waar juist heden ten dage zo om geroepen wordt: volksvertegenwoordiging. Derhalve is het af te raden voor de ChristenUnie.
Club
De ChristenUnie is op dit moment echter wel een soort kaderpartij. De meeste leden zien zich zelf vooral als sympathisant. Zij vinden het in de eerste plaats belangrijk de ChristenUnie te steunen. Er zijn echter ook steeds meer leden die van zich willen laten horen. Ze zijn bewust lid van de vereniging, maar hebben nog onvoldoende het idee deel van de ‘club’ te zijn. De structuur is voor hen niet enthousiasmerend. Hoe wordt een dergelijk clubgevoel bevorderd? Om deze vraag te beantwoorden moet de vraag gesteld worden waarvan de leden lid zijn.
Formeel kun je niet lid worden van de landelijke ChristenUnie. Je wordt lid van een plaatselijke vereniging met de naam ChristenUnie en deze vereniging maakt weer deel uit van een groter geheel. Is de lokale vereniging de motivatie om lid te worden? Ons inziens worden de meeste mensen lid van de partij omdat ze de ChristenUnie als fenomeen een warm hart toedragen en omdat men zichzelf vertegenwoordigd wil zien. Het gaat dus vaak in de eerste plaats om de landelijke politiek. Een nieuw lid dat betrokken wil worden, moet echter bij de kiesvereniging aankloppen en die houdt weliswaar twee keer per jaar een ledenvergadering, maar erg politiek inhoudelijk is zo’n vergadering vaak niet en over landelijke zaken gaat het al helemaal niet. De opkomst is dan ook vaak laag. Toch vertegenwoordigen afgevaardigden van kiesverenigingen hun leden op de UnieCongressen waar van alles wordt besloten. Hier is dus een gat in de democratie. Dit probleem wordt nu ook landelijk onderkend. Daarom wordt er ingezet op kwaliteitsbeleid om de kiesverenigingen nieuw leven in te blazen. Dat is een loffelijk streven. De voorzitter van de ChristenUnie zei onlangs dat je beter in 200 kiesverenigingen met 25 mensen kunt spreken dan met 500 individuele leden op een UnieCongres. Op deze manier worden namelijk tien keer zoveel mensen bereikt. Het huidige model is met deze stelling te verdedigen als gematigd democratisch model. Het is echter gebaseerd op een ideaal plaatje dat nooit zal worden gehaald.
Een aantal kanttekeningen en vragen bij het huidige model:
1. Door het afvaardigingsmodel kan de mening van de minderheid in een kiesvereniging stelselmatig genegeerd worden.
2. De kiesverenigingen hebben het druk om op lokaal niveau goed te functioneren. Waarom niet daar alle energie in stoppen en het landelijke overlaten aan andere structuren?
3. Waar kan een lid aankloppen als er geen vereniging in de buurt is of zijn of haar vereniging niet goed functioneert? Dit lid wordt dan niet vertegenwoordigd op het UnieCongres. Bovendien, wat moet een lid doen als zijn kiesvereniging geen vergaderingen over landelijke onderwerpen organiseert?
4. Op de UnieCongressen komen vooral de bestuurders van kiesverenigingen. Komen zo de leden die zich interesseren voor de landelijke issues, voldoende aan bod? Is de samenstelling van het congres en daarmee de besluitvorming op UnieCongressen hierdoor wel representatief? Wat betekent dit voor de kwaliteit van het debat in de partij?
5. Is door het afvaardigingsmodel de afstand tot de leden niet veel te groot? Wat wordt er gedaan met leden die graag willen meedenken, maar die in feite alleen maar gasten mogen zijn op het UnieCongres? Door middel van workshops kan de inbreng van leden worden vergroot, maar zorgt deze werkvorm er ook niet voor dat de verhouding tussen congres en bestuur vertroebelt doordat besluitvorming achterwege blijft en de status van de inbreng van de leden en afgevaardigden onduidelijk is?
Deze vragen zouden kunnen suggereren dat het model van de afvaardiging door kiesverenigingen beter kan worden loslaten. Dit is echter een te snelle conclusie. Kiesverenigingen vormen nog altijd de basis en het bestaansrecht van de partij en het is onverstandig bewezen structuren zomaar weg te gooien. Er moet verder gekeken worden om met alternatieven te komen.
Inspraak en besluitvorming
Voor een uitwerking van alternatieven moet allereerst een onderscheid gemaakt worden tussen inspraak en besluitvorming. Voor veel leden is de mogelijkheid om in te spreken onzes inziens belangrijker dan het daadwerkelijk meedoen bij de uiteindelijke stemming, als afronding van de besluitvorming. Voorwaarde hiervoor is wel dat duidelijk is wat er met de inspraak gedaan wordt, dat ieder lid een even grote mogelijkheid heeft tot inspraak en dat er bij elk besluit een duidelijke afweging wordt gemaakt wie er uiteindelijk besluiten. Het is voor leden frustrerend uitgenodigd te worden voor een congres waar ze geen stemrecht hebben en waar besluiten worden genomen waar ze het niet mee eens zijn, zonder dat duidelijk is waarom ze eigenlijk niet mee zouden mogen stemmen. De besluitvormingsstructuur dient dus gemotiveerd te worden.
Varianten
Wie neemt de besluiten en wat is de rol van het individuele lid? Een viertal mogelijke varianten voor de ChristenUnie. Met de fusie zal de partij een duidelijke keuze moeten maken; nu is het moment hier over na te denken. De reglementen moeten vanwege de fusie worden herzien; het is dus zaak om tijdig eventuele aanpassingen ten aanzien van de besluitvormingsstructuur te treffen, of een nieuwe structuur te genereren.
Nul-variant
Na de fusie verandert er niets. Zolang de leden voldoende horen van hun volksvertegenwoordigers en positief gestemd zijn, is er niets aan de hand. De partij zal echter problemen krijgen met het vinden van voldoende gemotiveerde mensen. Kijk naar de ontwikkelingen bij andere partijen. Bij deze variant ontwikkelt de ChristenUnie zich verder in de richting van een kaderpartij. Dit is onzes inziens geen optie.
Kiesverenigingen+-variant
Door het inzetten op kwaliteitsbeleid beoogt deze variant het functioneren van kiesverenigingen te verbeteren. Onder andere door te trachten gebruik te maken van ieders talenten. Actieve leden binnen de kiesverenigingen worden gemotiveerd, nieuwe leden worden geactiveerd en het landelijk bureau faciliteert. Deze variant heeft als nadeel dat nooit kan worden gegarandeerd dat elk lid een even grote mogelijkheid heeft voor inspraak. Een optie binnen deze variant is zaken strakker aan te sturen vanuit de landelijke organisatie zoals bijvoorbeeld een landelijk opgezette ledenraadpleging door middel van een enquête, die rechtstreeks naar de leden wordt verstuurd en besproken dient te worden binnen de lokale kiesverenigingen. De kiesverenigingen worden zo welhaast gedwongen om ook over landelijke issues met hun leden te praten. Dit zou in het extreme kunnen betekenen dat de kiesverenigingen van zelfstandige verenigingen omgevormd worden naar afdelingen van de landelijke vereniging. Deze variant biedt ongetwijfeld winstpunten, maar pakt de problemen niet bij de wortels aan. Er blijven in dit geval democratische gaten bestaan en de afhankelijkheid van de plaatselijke partijorganisatie blijft groot. Het is een ‘jaren vijftig oplossing’ gecombineerd met moderne managementtechnieken. In de afdelingenvariant komt bovendien een grotere zeggenschap bij de landelijke partijorganisatie te liggen, terwijl er op lokaal niveau juist veel te zeggen is voor meer zelfstandige kiesverenigingen.
Leden-variant
In het meest radicale model wordt de landelijke besluitvorming volledig overgelaten aan de individuele leden. Voor de organisatorische zaken die de kiesverenigingen aangaan, wordt een apart partijorgaan opgericht. Kiesverenigingen hoeven zich verder alleen bezig te houden met de lokale politiek en bieden daarnaast een netwerk dat kan worden ingezet bij landelijke campagnes. De vraag kan gesteld worden of de democratische legitimatie van de besluitvorming in de leden-variant (one-man-one-vote) meer representatief is dan in het model met afgevaardigden van kiesverenigingen. Zijn de aanwezige leden representatief? Daar zijn vraagtekens bij te zetten. Het zullen vooral politieke freaks zijn die naar landelijke congressen komen. Niettemin stimuleert dit het interne debat.
Op provinciaal niveau is de leden-variant een goede oplossing. Het aantal kiesverenigingen is in sommige provincies, mede als gevolg van gemeentelijke herindelingen, klein. Hierdoor is het aantal mensen dat stemgerechtigd is op een provinciale vergadering in deze provincies, in het huidige model met afgevaardigden van kiesverenigingen te klein. Hier wordt dan ook gepleit voor het instellen van provinciale ledenvergaderingen.
Mix-variant
De mix-variant combineert het beste van de voorgaande twee varianten. In deze variant krijgen de leden op bepaalde punten rechtstreeks inspraak op landelijk niveau, zonder dat het model van besluitvorming door afgevaardigden wordt losgelaten. Deze inspraak kan worden geregeld door spreekrecht voor leden op congressen, vormen van initiatiefrecht voor leden en directe ledenraadplegingen waarbij ook internet een grote rol kan spelen. Daarnaast worden leden rechtstreeks uitgenodigd voor congressen en wordt geïnvesteerd in debatactiviteiten rondom actuele onderwerpen. In aanvulling op de inspraak krijgen leden in een beperkt aantal situaties stemrecht. Te denken valt aan de besluitvorming over de lijsttrekker, waarbij eventueel gebruik gemaakt kan worden van schriftelijke stemrondes.
Conclusie
Wij kiezen voor het versterken van de kiesverenigingen, het vergroten van de inspraak voor individuele leden op landelijk niveau en het introduceren van besluitvorming door individuele leden op een beperkt aantal punten. Voor de sceptici onder ons: een dergelijke mix-variant is onzes inziens uiteindelijk onontkoombaar. Veel leden roepen om iets dergelijks. Zeker nu ze wel welkom zijn op landelijk congressen, maar in feite niets in te brengen hebben. Een radicale verandering kan echter averechts werken en is daarom onwenselijk. Daarmee worden de aanwezige waardevolle elementen weggegooid. Anderzijds wordt hier ook niet gepleit voor kleine, cosmetische veranderingen. Het zal de partij niet slagvaardig maken voor de toekomst. Wat ons betreft worden een aantal zaken dus substantieel veranderd, zodat de ChristenUnie een beweging wordt van enthousiaste leden die ervoor gaan om het principiële geluid van de christelijke politiek nog breder in de samenleving te laten landen. Landelijk, provinciaal en lokaal.
Door Frank Visser en Hans Valkenburg. F.C. Visser studeert planologie en bedrijfsinformatiesystemen, is redacteur van Ebate en secretaris van kiesvereniging Haarlem. Drs. J.C. Valkenburg is organisatie-adviseur te Amsterdam, redacteur van o.a. Ebate en voorzitter van ChristenUnie Utrecht.
Gepubliceerd in DenkWijzer 2003, 1
Nieuwsarchief > 2003
december
- 30-12-03 14:33 - ChristenUnie promoot "Kerk op Groen"
- 29-12-03 16:20 - Zakkenvullers of volksvertegenwoordigers?
- 27-12-03 16:58 - Rouvoet: brieven aan God niet weggooien
- 23-12-03 20:54 - ChristenUnie op bezoek op de Zeedijk
- 23-12-03 20:00 - Vragen over Nederlandse financiële bijdragen voedselnood Noord Korea
- 23-12-03 16:07 - Vragen over Voedselhulp Noord-Korea
- 23-12-03 12:50 - Oudkerk diskwalificeert zich als wethouder onderwijs
- 23-12-03 10:26 - Algemeen Overleg Interpellatie opvang gemeenten uitgeprocedeerde asielzoekers
- 22-12-03 23:55 - ChristenUnie-SGP Noord-Holland vraagt om parlementaire enquête Schiphol
- 20-12-03 21:20 - RTV Oost over de Hanzelijntunnel
- 20-12-03 07:38 - Column Friesch Dagblad
- 19-12-03 21:28 - Redt de scheepsbouw met staatssteun
- 19-12-03 17:46 - Teleurstelling over tegenstem CDA motie Hanzelijn
- 19-12-03 12:01 - ChristenUnie en <i>Kampen</i> benoemen Stefan Paas
- 19-12-03 12:00 - Politieke partij en theologische universiteit doen onderzoek relatie geloof en politiek
- 19-12-03 11:46 - CDA blokkeert extra geld palliatieve zorg
- 19-12-03 11:00 - Nieuwe voorzitter curatorium
- 18-12-03 16:53 - Apart debat over godsdienstvrijheid
- 18-12-03 14:11 - Verslag Aanpassing gemeentewet, Provinciewet e.a. – dualisering
- 18-12-03 10:27 - Algemeen Overleg Bevoegdheid opleggen bestuurlijke boete gemeentebesturen
- 17-12-03 21:39 - Schoon door Oostenrijk
- 17-12-03 19:45 - Hulp op lokaal niveau
- 17-12-03 16:23 - Motie mensenrechten Noord-Korea
- 17-12-03 13:49 - Statuut voor de leden
- 17-12-03 09:29 - Algemeen Overleg Consessiewet spoor
- 16-12-03 23:28 - Goede woorden, goede daden
- 16-12-03 17:34 - Begroting 2004
- 16-12-03 14:48 - Bijdrage debat georganiseerde solidariteit
- 16-12-03 11:19 - Bijdrage debat Begroting Buitenlandse Zaken 2004
- 16-12-03 10:35 - Vragen over mogelijke arrestatie van protestantse christenen in Vietnam
- 16-12-03 09:32 - Column: Lang leve de verzuiling
- 15-12-03 22:03 - Weefsels en cellen
- 15-12-03 19:58 - Overnamerichtlijn
- 15-12-03 14:53 - André Rouvoet oogst veel waardering!
- 15-12-03 14:00 - Vragen over mogelijke oprichting van een multinationale Groep Maritieme Patrouille Vliegtuigen
- 15-12-03 13:55 - Vragen over Rapport Rutgers Nisso Groep “Abortus in Nederland 2001-2002”
- 15-12-03 11:48 - Impressies daklozendag ChristenUnie Den Haag
- 15-12-03 10:40 - Velsens raadslid ontdekt groot aantal fouten in kwartaalrapportage gemeente
- 12-12-03 18:49 - Europa heeft geld voor IJssel-tunnel
- 12-12-03 15:47 - Lijsttrekkerscampagne voor Europa
- 12-12-03 14:12 - Manifest voor Europese verkiezingen
- 12-12-03 12:19 - Jongeren en risicogedrag in de laatmoderne samenleving
- 12-12-03 12:15 - Nederland met of zonder Europees grondwettelijk verdrag
- 12-12-03 12:14 - Een gekozen burgemeester: bezint eer ge begint
- 12-12-03 11:40 - Het gezin: een achterhaald fenomeen?
- 12-12-03 11:30 - Opvoedingsondersteuning
- 12-12-03 10:40 - Interview met een bevlogen huisarts
- 12-12-03 10:37 - Overheid moet in sommige gevallen moraliseren
- 12-12-03 10:30 - Lijsttrekkercampagne voor Europa
- 11-12-03 18:55 - debat gekozen burgemeester
- 11-12-03 14:09 - Bijdrage debat Belastingplan 2004
- 11-12-03 13:09 - Algemeen Overleg Landbouw- en Visserijraad
- 11-12-03 11:02 - Bijdrage debat dakloze asielzoekers
- 10-12-03 18:51 - Combitunnel Nijverdal
- 10-12-03 14:07 - Bijdrage debat Vreemdelingenwet – verblijfsvergunning asiel 5 jaar
- 10-12-03 14:05 - Bijdrage debat Vreemdelingenwet – 10-dagentoets
- 10-12-03 11:11 - Bijdrage debat Wet uitgebreide identificatieplicht
- 09-12-03 18:53 - Haagsche Courant over infrastructuurdebat
- 09-12-03 14:03 - Bijdrage debat Stelselmatige daders
- 09-12-03 13:05 - Algemeen Overleg Derde actieprogramma Nitraatrichtlijn - Mestproblematiek
- 08-12-03 18:09 - Nota overleg Meerjarenprogramma Infrastructuur (MIT) 2004
- 08-12-03 18:04 - Toch geld voor tunnel Hanzelijn?
- 08-12-03 11:13 - Algemeen Overleg Wet uitgebreide identificatieplicht
- 08-12-03 09:44 - Normen- en waardendebat kan nu echt beginnen
- 08-12-03 07:50 - Minachting De Geus maakt Rouvoet boos
- 07-12-03 18:06 - Kleine meisje Deo Volente onze koningin
- 05-12-03 18:32 - Geneesmiddelen
- 04-12-03 14:09 - Ziektekosten in Europa
- 04-12-03 12:56 - Verslag Ondersteuning onderwijs aan zieke leerlingen
- 04-12-03 12:54 - Verslag Wijziging Wet primair onderwijs/expertisecentra: decentralisatie arbeidsvoorwaarden
- 04-12-03 10:40 - Alimentatie meer afdwingen
- 04-12-03 10:28 - Algemeen Overleg Beleidskader Flora- en Faunawet
- 03-12-03 20:44 - Bijdrage debat Begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor 2004
- 03-12-03 20:41 - Partneralimentatie incasseren
- 03-12-03 19:54 - Schimmenspel
- 03-12-03 16:18 - Proef met laag BTW-tarief
- 03-12-03 11:20 - Algemeen Overleg Inkomenspositie chronisch zieken en gehandicapten
- 02-12-03 17:57 - Bijdrage debat Wet terroristische misdrijven
- 01-12-03 18:14 - Wetgevingsoverleg Wijziging Penitentiaire beginselenwet – stelselmatige daders
- 01-12-03 16:21 - Blokland bevraagt Trichet
- 01-12-03 14:37 - Verlichting en christelijke politiek
- 01-12-03 10:33 - De werkgroep ChristenUnie Multicultureel
november
- 28-11-03 18:57 - Parlementaire onderzoekscommissie
- 27-11-03 19:56 - Bijdrage debat Financieringsstructuur regionale publieke omroep
- 27-11-03 17:01 - Bijdrage debat Europees Stabiliteitspact
- 27-11-03 13:39 - Arie Slob in onderzoekscommissie
- 27-11-03 10:29 - Algemeen Overleg Bezuinigingen stads- en streekvervoer
- 26-11-03 14:49 - Landinrichtingswet
- 25-11-03 19:51 - Bijdrage debat Bordeelverbod en mensenhandel
- 25-11-03 19:48 - Bijdrage debat Begroting Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- 25-11-03 18:17 - Schurkenstaat Maagdeneilanden
- 25-11-03 16:07 - Israël onder Europees vuur
- 24-11-03 20:33 - Bijdrage mediabegroting
- 24-11-03 17:19 - Vloeken aanpakken met afspraken
- 24-11-03 15:14 - Column Swollenaer
- 24-11-03 11:43 - Algemeen Overleg Wijziging Penitentiaire beginselenwet- meerpersoonscelgebruik
- 24-11-03 09:38 - "Verzuiling bevordert participatie"
- 22-11-03 23:37 - Column Friesch Dagblad: Interrumperen
- 22-11-03 13:26 - Integratie en verzuiling - voorwoord congresbundel
- 21-11-03 19:40 - Inbreng EU in Navo moet wezenlijk zijn
- 20-11-03 17:19 - EP wil subsidie voor omstreden stamcelonderzoek
- 20-11-03 17:14 - Embryonaal stamcelonderzoek?
- 20-11-03 15:51 - Christenen in Vietnam
- 20-11-03 10:28 - ChristenUnie-achterban vult massaal enquête EU en christendom in
- 20-11-03 09:18 - Wilt u meebouwen aan een sterke christelijke partij in dit land?
- 19-11-03 20:33 - Bijdrage debat Aanpassing Kinderbijslag
- 19-11-03 20:02 - Politiek verslikken
- 19-11-03 16:09 - Bijdrage debat Toetredingsverdrag Europese Unie
- 18-11-03 23:35 - Gesleep met afval
- 18-11-03 19:38 - Bijdrage debat VAO schuldverlichtingsbeleid (motie)
- 18-11-03 17:58 - Havenrichtlijnen
- 18-11-03 16:35 - Bijdrage debat Wet raadplegend Referendum Europese Grondwet
- 18-11-03 14:33 - Toekenning Thorbeckeprijs vanwege vakmanschap en respect voor kracht van diepe overtuiging
- 18-11-03 14:17 - Motie Illegale houtkap op begroting VROM
- 18-11-03 12:16 - André Rouvoet krijgt Thorbeckeprijs 2003
- 17-11-03 20:23 - Wetgevingsoverleg Wet verlenging doorbetalingsverplichting bij ziekte 2003
- 17-11-03 20:01 - Goedkoop tanken
- 17-11-03 17:06 - Nota overleg Ontwikkelingssamenwerking
- 17-11-03 16:39 - ChristenUnie wil af van Vietnam op landenlijst
- 17-11-03 16:16 - Vragen over Vervolging van christenen in Laos
- 17-11-03 14:12 - Vragen over Antisemitistisch rapnummer groep NAG
- 17-11-03 13:47 - Europees invoerverbod illegaal hout
- 14-11-03 18:53 - Maria van der Hoeven - de minister van laissez-faire
- 14-11-03 13:06 - Veerman vaag over inzet visserijraad
- 14-11-03 11:48 - Vragen over Mogelijke vergroting vaccinatiegraad risicogroepen WHA
- 13-11-03 23:35 - Beantwoording vragen over de Nederlandse opstelling in de IGC
- 13-11-03 13:44 - Vragen in kamer over Riagg en Zwolse Poort
- 12-11-03 14:06 - Vragen over de mogelijke boycot van de Israëlische ambassadeur bij de Europese Unie
- 12-11-03 12:46 - Bijdrage debat Diverse 1-december-wetten sociale zekerheid
- 12-11-03 12:43 - Bijdrage debat Belastingplan 2004
- 12-11-03 11:40 - NATO Response Force of EU-interventiemacht?
- 12-11-03 10:23 - Arie Slob: Ouders en overheid schuiven te veel af op school
- 11-11-03 23:25 - Opheffing bordeelverbod heeft in Amsterdam niet gewerkt
- 11-11-03 20:54 - Bijdrage debat Begroting VROM 2004
- 11-11-03 18:36 - Vragen over Spanningen Zwolse Poort en RIAGG
- 11-11-03 17:33 - ChristenUnie wil tweejarig huurakkoord
- 11-11-03 11:50 - Algemeen Overleg Opheffing algemeen bordeelverbod
- 11-11-03 10:52 - Vragen over Financiële relaties Al Fatath en de Al Aqsa martelarenbrigades
- 10-11-03 19:40 - Wetgevingsoverleg Wijzigingen belastingwetten 2004
- 10-11-03 13:16 - Meer intern debat en meer korte, concrete en actuele publicaties
- 10-11-03 12:37 - Wetgevingsoverleg Wijzingen diverse wetsvoorstellen sociale zekerheid
- 10-11-03 12:31 - Wetgevingsoverleg Begrotingsonderdeel Visserij 2004
- 08-11-03 23:51 - Jozias, stop het gekakel!
- 08-11-03 23:43 - Speech André Rouvoet: De ChristenUnie in beweging!
- 08-11-03 23:35 - ChristenUnie bundelt krachten christenen
- 08-11-03 23:32 - Herkozen voorzitter wil ChristenUnie-Seminarie
- 08-11-03 20:51 - Speech Herman Bouma: Van verleden, via heden, naar de toekomst
- 08-11-03 19:30 - De ChristenUnie in beweging!
- 08-11-03 08:05 - Column Friesch Dagblad: Vernieuwing door openbare procedure vergaderingen?
- 07-11-03 21:38 - André Rouvoet genomineerd voor Thorbeckeprijs
- 07-11-03 14:51 - Amendement ChristenUnie kleutertoets
- 07-11-03 14:40 - Schriftelijke vragen Slob-Rouvoet
- 07-11-03 13:33 - André Rouvoet genomineerd voor Thorbeckeprijs
- 07-11-03 11:30 - Sprintjes trekken in de Kamer
- 07-11-03 10:43 - Arie Slob: Je moet je niet gek laten maken
- 07-11-03 08:20 - Column Centraal Weekblad: Vrouwen in Irak
- 06-11-03 22:52 - Spoortunnel Nijverdal
- 06-11-03 19:48 - Algemeen Overleg Nitraatrichtlijn
- 06-11-03 18:27 - Algemeen Overleg Positionering algemene ziekenhuizen: ziekenhuiszorg en ambulancezorg
- 06-11-03 11:54 - Algemeen Overleg Internationale schuldverlichting
- 06-11-03 11:33 - Minister zoekt geld voor spoortunnel Delft
- 06-11-03 09:51 - Provincie Flevoland moet lichtoverlast tegengaan
- 06-11-03 07:53 - Vreemde eend in de bijt
- 05-11-03 22:43 - Autogebruik
- 05-11-03 14:46 - ChristenUnie-SGP knokt niet alleen tegen Europa
- 05-11-03 14:14 - Vragen over Europabarometer over Irak en de wereldvrede
- 05-11-03 13:39 - Algemeen Overleg Vergoeding kosten zittend ziekenvervoer
- 05-11-03 13:20 - Bijdrage debat Begroting Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 2004
- 04-11-03 22:26 - Israël bedreiging voor de wereldvrede?
- 04-11-03 21:44 - Bijdrage begroting V&W
- 04-11-03 19:46 - Algemeen Overleg VN-vredesmacht Liberia
- 04-11-03 17:11 - Fotoboek overhandiging manifest "Help Prostituees eruit"
- 04-11-03 13:47 - Actie: "Help Prostituees eruit"
- 04-11-03 13:24 - Bijdrage debat Begroting Verkeer en Waterstaat 2004 en Infrastructuurfonds
- 03-11-03 18:33 - Vragen over Mogelijke trage werking IND
- 03-11-03 18:30 - Vragen over niet-ontvankelijkverklaring wegens termijnoverschrijding euthanasiezaak
- 03-11-03 17:34 - Column Swollenaer
- 03-11-03 13:41 - Wetgevingsoverleg Onderdeel Politie begroting 2004 Binnenlandse Zaken
- 01-11-03 10:28 - Begin van democratie zichtbaar in Irak
oktober
- 30-10-03 20:30 - Algemeen Overleg Particulier primair en voortgezet onderwijs, thuisonderwijs
- 30-10-03 18:26 - Algemeen Overleg Onregelmatigheden bekostiging hoger onderwijs
- 30-10-03 14:18 - Vragen over nieuw gemeenschappelijk beleid voor scheepsbouw door de Europese Commissie
- 30-10-03 11:23 - Verslag Toetsing wetten aan de grondwet
- 29-10-03 18:59 - Bijdrage debat Begoting Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit
- 29-10-03 18:57 - Boeren dupe van prijzenoorlog?
- 29-10-03 12:29 - Algemeen Overleg Tweede fase HAVO-VWO
- 28-10-03 22:49 - Bijdrage debat Begroting Justitie
- 28-10-03 11:26 - Algemeen Overleg Voortgangsrapportage project Verbindingen en Meldkamerdomein
- 28-10-03 11:06 - Tineke Huizinga bezoekt Nederlandse militairen in Irak
- 27-10-03 23:48 - Wetgevingsoverleg integratie minderheden (begroting justitie 2004)
- 27-10-03 15:40 - "Doe normaal! bevel" tegen asociaal gedrag
- 27-10-03 11:15 - Motie ChristenUnie overdrachtsbelasting
- 27-10-03 11:09 - Asielzoekers, geen 'ongedierte', maar 'naasten'
- 24-10-03 17:38 - Combitunnel Nijverdal moet er komen!
- 24-10-03 12:02 - Federalisme contra realisme
- 23-10-03 16:44 - Onderdrukking in Turkmenistan
- 23-10-03 12:11 - Bijdrage debat Niet-indienen toestemmingswet huwelijk prins Johan Friso en Mabel Wisse Smit
- 22-10-03 22:19 - Vragen over Aanvallen op dorpen in Sulawesi
- 22-10-03 16:32 - Red de kabeljauw
- 22-10-03 14:25 - Geef mij de Navo maar!
- 22-10-03 14:16 - Top Rusland - EU
- 22-10-03 14:13 - Conflict Midden-Oosten
- 22-10-03 11:22 - Algemeen Overleg Flexibilisering schooltijden primair onderwijs
- 22-10-03 07:59 - Stuwmeer
- 21-10-03 23:50 - Bijdrage debat Algemene Beschouwingen
- 21-10-03 22:25 - Bijdrage debat Begroting Defensie 2004
- 21-10-03 20:52 - Krenterig
- 21-10-03 17:13 - Werkbezoek Kampen
- 21-10-03 16:58 - ChristenUnie-motie geeft Noorden steun in de rug
- 21-10-03 13:31 - ChristenUnie organiseert informatie- en discussiedag over burgemeester
- 21-10-03 10:27 - In het spoor
- 20-10-03 17:41 - Defensie zakt door de bodem
- 20-10-03 16:54 - Zwemwaterkwaliteit
- 20-10-03 15:18 - Notaoverleg Prinsjesdagbrief en Personeelsbrief Defensie
- 20-10-03 13:28 - De feiten over symposium ChristenUnie-vrouwen
- 13-10-03 14:46 - Column de Swollenaer
- 11-10-03 14:48 - Vrij vissen in het Vondelpark - over de rol van de kleine politieke partij
- 11-10-03 14:37 - De Nederlandse krijgsmacht in het nauw
- 11-10-03 14:33 - De illusie van de voorzienige staat
- 11-10-03 14:31 - Koerst de "Boodschap aan Europa" "Richting Europa"?
- 11-10-03 13:24 - Verkiezing nieuw bestuur ChristenUnie
- 11-10-03 12:29 - Risico’s en veiligheid - ThemaInleiding
- 10-10-03 17:04 - In Den Haag waart nog een paarse geest
- 09-10-03 18:19 - Algemeen Overleg Europa-overleg, RAZEB, Europese Raad
- 09-10-03 18:16 - Algemeen Overleg Rekenfout Schiphol
- 09-10-03 11:22 - Kernwapens de wereld uit
- 09-10-03 10:01 - Verslag Implementatie richtlijn 2001/51 Aanpassing Vreemdelingenwet 2000
- 08-10-03 16:04 - Bijdrage debat Begroting Binnenlandse Zaken 2004
- 08-10-03 10:04 - Algemeen Overleg Subsidiebeleid VWS
- 07-10-03 22:53 - Bijdrage debat Begroting Economische Zaken 2004
- 07-10-03 21:16 - Kabinet brengt gemeenten financieel in het nauw
- 07-10-03 19:23 - RD-bericht over overleg over toekomst jonge boeren
- 07-10-03 11:21 - Geen nieuwe directeur
- 07-10-03 10:08 - Algemeen Overleg Legesverhoging vreemdelingenzaken
- 07-10-03 10:07 - Algemeen Overleg Asielbeleid
- 06-10-03 22:29 - Bedrijfsovername moet soepeler
- 06-10-03 16:05 - Brandbrief ivm evaluatie opheffing bordeelverbod
- 04-10-03 19:41 - Evangelisch voortgezet onderwijs in Amsterdam
- 04-10-03 10:11 - IGC is geen gelopen race
- 02-10-03 17:15 - Verlaging minimumloon? Schandalig voorstel!
- 02-10-03 15:46 - Steviger inzetten bij IGC
- 02-10-03 13:20 - Column: Investeren in vertrouwen
- 01-10-03 18:21 - Algemeen Overleg Vierde Nota Waterhuishouding
- 01-10-03 18:03 - Algemeen Overleg Dierenactivisten
- 01-10-03 12:24 - Algemeen Overleg Koegorspolder
september
- 30-09-03 20:26 - Bijdrage debat Algemene Financiële Beschouwingen
- 30-09-03 20:23 - Fiscus moet zich terugtrekken
- 30-09-03 18:13 - Algemeen overleg Bestrijding internationaal terrorisme; islamitisch terrorisme
- 30-09-03 15:16 - Vragen over Casinokings
- 26-09-03 23:11 - Minister struikelt over eigen benen
- 26-09-03 16:28 - Gevaarlijke stoffen
- 26-09-03 10:11 - Genoeg te doen
- 25-09-03 20:54 - Algemeen Overleg Rapport onregelmatigheden bekostiging Hoger Onderwijs
- 25-09-03 19:18 - Laagste junkie van Den Haag is nu kok
- 25-09-03 18:06 - Algemeen Overleg Plan van Scholen 2004-2006
- 25-09-03 16:44 - Column Centraal Weekblad: 50+ beurs
- 25-09-03 15:21 - Vragen over mogelijk recept voor morning-afterpil
- 24-09-03 21:20 - Routekaart naar vrede?
- 24-09-03 14:38 - Breid proef gratis heroïne niet uit
- 24-09-03 09:38 - Met gratis heroïne was ik er niet meer
- 24-09-03 08:11 - Subsidies tabaksboeren
- 23-09-03 23:35 - Bijdrage debat Eenmalige regeling voor asielzoekers
- 23-09-03 22:25 - Milieu heeft een prijskaartje
- 23-09-03 19:42 - Meer hoop zonder dope
- 23-09-03 15:06 - Geen gratis heroïne, maar verplicht afkicken
- 23-09-03 14:32 - Manifest Meer Hoop zonder Dope
- 23-09-03 13:33 - Octrooi op software
- 23-09-03 12:33 - ChristenUnie: CDA heeft barmhartigheid opgeofferd
- 23-09-03 06:39 - Uitzetting van asielzoekers
- 22-09-03 19:24 - Onderzoek ´Prestige´
- 22-09-03 17:41 - Zeker van aardgas
- 22-09-03 16:05 - Kaalslag in jeugdwerk door drastische ingrepen van minister Hoogervorst
- 22-09-03 15:58 - ANP-artikel over geschenkenregister
- 18-09-03 18:30 - Suikerklontje is niet zo zwart-wit
- 17-09-03 23:52 - Yvette Lont vraagt aandacht voor ex-drugsverslaafden
- 17-09-03 18:10 - Bijdrage debat Algemene Politieke Beschouwingen
- 17-09-03 17:00 - 20 miljoen voor alternatieven abortus en euthanasie
- 17-09-03 16:57 - Meer koopkracht voor kostwinners
- 17-09-03 15:56 - Algemeen Overleg Eénmalige regeling generaal pardon - Hoofdlijnenakkoord
- 16-09-03 13:15 - Kritiek in plaats van krediet
- 16-09-03 10:24 - Graag een genereus pardon
- 15-09-03 17:16 - André Rouvoet start weblog
- 15-09-03 16:19 - Christelijke waarden onmisbaar voor Europa
- 14-09-03 10:49 - Gesteggel over stabiliteitspact
- 13-09-03 19:39 - ´Je hebt meer vrienden dan je denkt´
- 13-09-03 11:55 - ChristenUnie in Europa: Je hebt meer vrienden dan je denkt
- 12-09-03 15:54 - Prinsjesdagcafé in Zwolle 16 september
- 11-09-03 16:06 - Afsluitend debat Lumpsum Primair Onderwijs
- 11-09-03 16:05 - 2e termijn debat over schoolsponsoring
- 11-09-03 16:03 - VAO Beveiliging Pim Fortuyn
- 11-09-03 15:59 - Debat wijziging waterleidingwet
- 11-09-03 14:20 - Vrijhandel is een politieke keuze
- 11-09-03 10:13 - Blokland hamert op afspraken Stabiliteitspact
- 10-09-03 17:39 - Nooit meer hetzelfde: leven na abortus
- 10-09-03 13:20 - Vraag aan Duisenberg
- 09-09-03 21:10 - Column: Bidt voor de vrede van Jeruzalem
- 09-09-03 11:27 - ChristenUnie Veenendaal roept op tot actie rond Wet Werk en Bijstand
- 08-09-03 13:28 - Tineke Huizinga, de vrouw van de ChristenUnie
- 05-09-03 21:16 - Falende staten wereldwijd een bedreiging
- 05-09-03 13:29 - Vliegbasis Twenthe moet open blijven
- 05-09-03 10:03 - PvdA en ChristenUnie willen vrijwillig register geschenken Kamerleden
- 04-09-03 17:07 - Aanbieding petitie Zorg in Zwolle
- 04-09-03 16:49 - Oorlog en religie
- 04-09-03 12:17 - Handelsperikelen
- 03-09-03 23:10 - Handel en ontwikkeling
- 03-09-03 21:28 - Artikel over integriteitsbeleid opiniepagina NRC-Handelsblad
- 03-09-03 17:44 - Geen gemorrel aan bijzonder onderwijs
- 03-09-03 17:14 - Holland Casino's moeten dicht!
- 03-09-03 16:59 - Brandhaard Irak
- 03-09-03 14:41 - 'Verbeter handelspositie van arme landen'
- 03-09-03 10:31 - Tineke Huizinga: Compromis helpt bijstandsmoeder niet echt
- 02-09-03 22:11 - Stemverklaring over de Wet Werk en Bijstand
- 02-09-03 20:47 - Ongeboren leven niet rechteloos
- 02-09-03 15:39 - Zeemannen
- 02-09-03 09:21 - Steun voor boerenfamilie
- 01-09-03 10:20 - Een oplossing, maar voor te weinig mensen
- 01-09-03 09:18 - Biotechnologie - Ethiek en regelgeving
augustus
- 29-08-03 07:10 - Arie Slob bezoekt Wilnis en haar bewoners
- 28-08-03 21:40 - Bezoek aan Wilnis dd. 280803
- 28-08-03 15:25 - ChristenUnie en Rooms-katholieken
- 28-08-03 13:27 - Extra bezuinigingsmogelijkheid in de zorg voor kabinet
- 28-08-03 13:00 - Vragen over wegblijftarief voor nonchalante patiënten
- 28-08-03 10:02 - Verkeersveiligheid, topprioriteit
- 26-08-03 20:07 - AO over de droogte dd. 260803
- 26-08-03 14:52 - Vragen over Baby donors
- 26-08-03 14:33 - Bijdrage debat Wetsvoorstel Werk & Bijstand
- 26-08-03 11:08 - ChristenUnie kan Wet Werk en Bijstand niet voor haar rekening nemen
- 26-08-03 10:21 - Stadsuitbreiding bedreiging Zwolse boeren
- 25-08-03 15:05 - Vragen over DNA-vaderschapstesten
- 25-08-03 09:49 - Zwols kamer-trio gaat nauw samenwerken
- 23-08-03 21:25 - Weekagenda Arie Slob 25/8 - 30/8
- 23-08-03 21:15 - Werkbezoek 25/8 Kamerleden Verdaas en Slob
- 18-08-03 21:39 - Arie Slob (CU) bezoekt landbouwbedrijven
- 18-08-03 13:41 - Agenda Arie Slob 18 t/m 24 augustus
- 15-08-03 13:52 - Opstartproblemen
- 15-08-03 13:50 - Scheiding kerk en staat is geen scheiding geloof en politiek
- 14-08-03 09:32 - Overheid moet schoolkosten beteugelen
- 12-08-03 09:46 - Column: ChristenUnie en conservatieven moeten voortouw nemen
- 11-08-03 16:05 - Geen behoefte aan kernparlement!
- 09-08-03 12:45 - Kamerleden: register voor cadeaus en uitnodigingen
- 02-08-03 16:29 - Hoge Commissaris voor de godsdienstvrijheid
- 02-08-03 15:19 - Interview Tineke Huizinga in EO-Visie rubriek Aangenaam
juli
- 21-07-03 12:55 - Pornobedrijf stopt met misbruik naam ChristenUnie
- 19-07-03 22:38 - ChristenUnie en SGP bestrijden visie Goeree
- 17-07-03 10:38 - Wetsvoorstel Dualisering Gemeentelijke Medebewindswetgeving naar Tweede Kamer
- 16-07-03 00:00 - Eerste Keurmerk Stop de Porno! overhandigd aan C1000 Emmeloord
- 12-07-03 08:36 - Goudse stadsregels krijgen navolging
- 11-07-03 10:19 - In het zicht van de haven
- 10-07-03 09:04 - Het zwarte gat van de biotechnologie
- 09-07-03 22:21 - Preventief aanvallen doe je niet alleen
- 09-07-03 22:10 - Fraude Eurostat
- 07-07-03 13:49 - Raadslid ChristenUnie brengt via weblog Groningse politiek tot leven
- 07-07-03 10:25 - ChristenUnie Amsterdam ZO richt platform heroïneverslaafden op
- 04-07-03 22:06 - Vragen over de geldigheid van paspoorten van de Russische Federatie
- 04-07-03 22:05 - ChristenUnie in peiling op 5 zetels
- 04-07-03 13:34 - ChristenUnie en conservatieven moeten voortouw nemen
- 04-07-03 11:08 - Initiatief ChristenUnie zorgt voor aanpak burenlawaai
- 03-07-03 22:43 - Vragen over subsidie voor onderzoek palliatieve zorg
- 03-07-03 21:33 - Situatie in Cambodja
- 03-07-03 12:57 - ChristenUnie bevraagt samen met SP en SGP staatssecretaris Ross (CDA) van VWS
- 03-07-03 11:42 - Jaarverslag Europese Centrale Bank
- 02-07-03 13:59 - Kiezen op een kruispunt
- 02-07-03 10:50 - Vragen over hoge legeskosten bij gezinshereniging
- 02-07-03 10:47 - Vragen over weinig aandacht Special Olympics World Summer Games
- 01-07-03 16:12 - Cadeauverpakking
- 01-07-03 11:34 - Stemverklaring Top van Thessaloniki
juni
- 30-06-03 21:02 - Hogere wiskunde
- 30-06-03 16:23 - Raadslid Vlaardingerbroek: passie in plaats van passiviteit
- 30-06-03 11:29 - ChristenUnie wil meer kleur op palet
- 28-06-03 11:21 - Geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van overheid staan op het spel, aldus Arie Slob
- 26-06-03 23:57 - ChristenUnie dient 'Motie van treurnis' in tegen minister Remkes
- 26-06-03 12:53 - Vragen over het gevangen nemen en martelen van leden en voorgangers van van de Zuid China Kerk
- 26-06-03 12:29 - Geen bezuiniging budget ontwikkelingssamenwerking
- 25-06-03 16:29 - Amendement begroting budget ontwikkelingssamenwerking
- 23-06-03 22:53 - Vragen over tocht naar Polen van schip Women on Waves
- 23-06-03 11:03 - Antisemitisme moet worden aangepakt!
- 21-06-03 16:35 - Column Friesch Dagblad: Nederland kan nu niet de andere kant opkijken
- 20-06-03 22:12 - Arie Slob in Netwerk over bouwfraude
- 20-06-03 15:58 - Politicus in het machtige Straatsburg
- 20-06-03 15:55 - Europa wil 1-euro-biljet
- 20-06-03 09:19 - Europese grondwet en christelijke wortels
- 19-06-03 15:31 - Vragen over godsdienstvrijheid Turkmenistan
- 19-06-03 14:41 - Debat wetsvoorstel Kiezen op Afstand
- 18-06-03 17:22 - Handtekeningenactie ‘Stop de Porno’ groot succes
- 18-06-03 15:12 - Bijdrage debat Srebenica
- 18-06-03 14:37 - Bijdrage debat initiatiefwetsvoorstel Dijksma (PvdA)
- 18-06-03 12:39 - Inhoud rapport C2000 is ontoelaatbaar
- 17-06-03 22:13 - Vragen over rapport Human Rights Watch inzake Rwanda
- 17-06-03 19:42 - Conventie vervalst Europese geschiedenis
- 17-06-03 16:49 - Vragen over de mogelijke inzet van criminele burgerinfiltranten
- 17-06-03 14:47 - Europese grondwet verdient wellicht een referendum
- 17-06-03 10:27 - Toekomst Europa nog lang niet beklonken
- 17-06-03 09:57 - Brussel blaast witte motor op
- 16-06-03 14:35 - Bijdrage WGO Onderzoeksraad Veiligheid
- 14-06-03 16:32 - Dagboek Afghanistan: De rauwe werkelijkheid komt zo wel heel dichtbij
- 14-06-03 09:30 - Wijs waterbeheer
- 14-06-03 09:12 - Integer ruimtegebruik
- 14-06-03 09:09 - Naar een multifunctionele landbouw in een multifunctioneel platteland
- 14-06-03 09:07 - Oost, west, vakantiehuis best?
- 14-06-03 08:52 - Van Vijfde Nota naar Nota Ruimte; drie jaar ruimtelijke plannenmakerij
- 14-06-03 08:50 - Rust en ruimte in de stad - interview met Margreeth de Boer
- 13-06-03 14:14 - Column: Weging van waarden
- 12-06-03 10:52 - Aanbieding boek Dienstbare overheid aan kabinet
- 11-06-03 15:31 - Bijdrage debat Regeringsverklaring
- 10-06-03 23:59 - Wat zou er anders geweest zijn…?
- 10-06-03 21:53 - ChristenUnie sluit steun aan referendum over Europese Grondwet niet uit
- 10-06-03 21:50 - Bijdrage debat Europese Conventie
- 07-06-03 10:34 - Vuile stranden
- 05-06-03 20:36 - Algemeen Overleg Mid Term Review (LNV)
- 05-06-03 13:41 - Gedoogsteun is niet te koop
- 04-06-03 15:02 - Gouden stadsregels in steeds meer plaatsen
- 04-06-03 10:10 - Afscheid Eerste Kamerleden ChristenUnie
- 03-06-03 19:48 - Europees landbouwbeleid op de schop?
- 03-06-03 17:25 - Bijdrage debat Enquête Srebrenica
- 03-06-03 17:24 - Kabinet ging inhoudelijke reactie uit de weg
- 03-06-03 15:55 - Vragen over Benoemingen Eindhoven en Brabant
- 03-06-03 13:52 - Rapport Belder: toelichting
- 03-06-03 13:45 - Rapport Belder in Europees Parlement
- 02-06-03 18:29 - Statuut voor parlementsleden
mei
- 31-05-03 10:23 - Column: Bidden en werken
- 30-05-03 11:48 - 'Conventie aan eurofractie niet besteed'
- 28-05-03 11:41 - Bestuur ChristenUnie gaat opnieuw in gesprek met Yme Drost
- 26-05-03 17:20 - Eresaluut aan Gert Schutte
- 24-05-03 23:39 - Column Friesch Dagblad: Lekker rustig het debat voorbereiden
- 24-05-03 20:37 - Rouvoet tijdens Uniecongres: "Strategisch stemmen? ChristenUnie!"
- 24-05-03 14:37 - Dienstbare overheid gepresenteerd op UnieCongres
- 24-05-03 14:32 - Speech André Rouvoet tijdens 8e Congres ChristenUnie
- 24-05-03 10:41 - Dagboek Israel
- 24-05-03 07:50 - Boekrecensie: Ethische kwestie bepalend voor politiek debat 21e eeuw
- 23-05-03 11:08 - VS versus Veiligheidsraad
- 22-05-03 23:25 - Motie Slob: Gebrek daadkracht inzake bouwfraude
- 22-05-03 12:59 - Spoeddebat ChristenUnie en SP compensatie ziekenfonds
- 22-05-03 11:45 - Kamerbrede steun voor motie ChristenUnie
- 21-05-03 23:19 - Motie ChristenUnie: kabinet eveneens schuld aan bouwfraude
- 21-05-03 21:51 - Motie Slob over de rol van de overheid bij de instandhouding van het systeem van illegaal vooroverleg en prijsafspraken
- 20-05-03 15:24 - Uitdaging tot christelijk-sociale oppositie
- 20-05-03 15:11 - Bijdrage debat met informateurs
- 20-05-03 10:05 - Schuiven met miljoenen
- 19-05-03 15:59 - Christelijke politici in België willen de waarden van het christelijk-sociale behouden
- 19-05-03 14:37 - Scholieren doen aso-test, project ChristenUnie Amersfoort
- 19-05-03 12:22 - Column: Wederkeren tot de wegen van Abraham Kuyper?
- 19-05-03 10:41 - VOS-project voorbeeld voor't land
- 16-05-03 20:23 - Boek immateriële zaken te vroeg dicht
- 16-05-03 18:36 - Vervolging in Vietnam
- 15-05-03 14:44 - Voortgezet Algemeen Overleg Vogelpest (VAO)
- 15-05-03 08:20 - Top Rusland - Europese Unie
- 14-05-03 15:03 - Irak na de bevrijding
- 14-05-03 14:35 - Algemeen Overleg Melkleasen
- 14-05-03 14:26 - Overleg Politie
- 14-05-03 14:24 - Overleg Accreditatie Hoger Onderwijs
- 14-05-03 10:07 - Europees Parlement weigert controle op hulp aan Palestijnse autoriteit
- 14-05-03 07:17 - Hand op de knip
- 13-05-03 22:04 - ´Milieu is uit!´
- 13-05-03 13:48 - ChristenUnie moet zich profileren op waarden en normen, gezin en onderwijs.
- 12-05-03 19:24 - Besteding Europese gelden
- 12-05-03 19:07 - Verzekerd de lucht in
- 12-05-03 09:38 - Column Centraal Weekblad
- 09-05-03 17:25 - ECB niet ineens klaar om deflatie te bestrijden
- 07-05-03 23:31 - Vragen over de mogelijke steniging van Amina Lawal
- 05-05-03 11:38 - Gedoogbeleid geen exportproduct
- 02-05-03 13:31 - Column: Bezuinigen vraagt visie
- 02-05-03 11:27 - Nielson beantwoordt vragen
- 01-05-03 11:11 - Henk van Rhee nieuwe directeur landelijk bureau ChristenUnie
april
- 29-04-03 18:02 - Duidelijkheid, teleurstelling en verbazing
- 29-04-03 14:28 - CDA kiest voor D66
- 29-04-03 13:34 - Onderscheiding voor senator Schuurman
- 26-04-03 23:44 - Column Friesch Dagblad: De ChristenUnie is in beeld
- 25-04-03 14:41 - ChristenUnie en SGP blijven nuchter
- 24-04-03 17:11 - Voortgang gesprek informateurs
- 23-04-03 23:48 - Bijdrage debat Initiatief Vendrik Wet Openbaarheid Topinkomens
- 23-04-03 13:49 - debat openbaarheid topinkomens
- 23-04-03 10:53 - Gesprek met de informateurs
- 23-04-03 10:43 - Softdrugs legaliseren is onmogelijk
- 16-04-03 23:47 - Bijdrage debat Reglement van orde - initiatief Halsema
- 16-04-03 23:03 - Bijdrage debat Rapport Bouwnijverheid
- 16-04-03 18:02 - NRC: ChristenUnie ziet zich als regeringspartner
- 16-04-03 10:43 - Een bloedig baken
- 15-04-03 17:48 - Advies ChristenUnie aan Hare Majesteit
- 15-04-03 10:06 - Europees Parlement: Tijger zonder tanden?
- 14-04-03 17:01 - Bijdrage debat Mislukken formatie
- 12-04-03 23:14 - Column Friesch Dagblad
- 12-04-03 15:38 - Een kwestie van politieke stijl
- 12-04-03 14:22 - De vijf kernbegrippen voor ChristenUnie-bestuurders
- 12-04-03 11:58 - Voedsel is een recht
- 12-04-03 11:41 - Economen in de strijd tegen het economisme
- 12-04-03 11:39 - Europa als open concept
- 12-04-03 11:35 - Implicaties opheffing bordeelverbod
- 12-04-03 10:15 - Rechteloosheid regel in Zimbabwe
- 12-04-03 09:28 - Mensenrechten op Cuba
- 11-04-03 09:45 - Zalm moet ook leiderschap tonen!
- 10-04-03 23:31 - Algemeen Overleg Evaluatie Nederlands Drugbeleid
- 10-04-03 23:07 - Algemeen Overleg SARS
- 10-04-03 15:41 - AO evaluatie Flora- en Faunawet
- 10-04-03 10:50 - Detergenten in wasmiddelen
- 10-04-03 10:33 - Europese Comissie ontspringt de dans
- 10-04-03 10:16 - Reactie op situatie Irak na val Bagdad
- 10-04-03 10:09 - EP doet knieval voor Nederlands drugsbeleid
- 09-04-03 23:46 - Algemeen Overleg Onregelmatigheden bekostiging onderwijs
- 09-04-03 23:39 - Algemeen Overleg Vogelpest
- 09-04-03 23:28 - Ontwikkeling van zaaigoed
- 09-04-03 21:20 - Menselijke weefsels en cellen
- 09-04-03 20:53 - Algemeen Overleg onregelmatigheden bekostiging in het (hoger) onderwijs
- 09-04-03 20:39 - AO Vogelpest 090403
- 09-04-03 17:25 - Steun voor sterke NAVO
- 09-04-03 11:50 - ´God heeft ons geholpen´
- 09-04-03 11:40 - Pleidooi tegen liberaal drugsbeleid
- 08-04-03 23:34 - ChristenUnie stelt vragen over uitzending BNN
- 08-04-03 23:13 - Vragen over Seksschool in BNN-programma Neuken doe je zo
- 08-04-03 14:13 - Begrotingsuitvoering Europese Commissie
- 07-04-03 18:02 - Opleiding beroepschauffeur
- 05-04-03 20:51 - Onafhankelijk onderzoek Kootwijkerbroek
- 05-04-03 12:44 - Column Heerenveense Courant
- 05-04-03 10:52 - Protest tegen beter weten in
- 04-04-03 13:19 - De vijf kernbegrippen voor ChristenUnie-bestuurders
- 04-04-03 11:43 - Column: Durf te dienen
- 03-04-03 23:00 - Algemeen Overleg Modernisering AWBZ
- 02-04-03 23:42 - Algemeen Overleg Stand van zaken vogelpest
- 02-04-03 23:35 - Algemeen Overleg Mond- en klauwzeer, varkenspest, gezondheidswet voor dieren
- 02-04-03 15:28 - Reactie Tineke Huizinga op discussie EO Visie
- 02-04-03 14:04 - Video PerspectieF
maart
- 31-03-03 14:25 - Vragen over Ernstig gehandicapt meisje en smartengeld
- 31-03-03 11:29 - Irak-debat: Niets doen geen oplossing
- 29-03-03 12:35 - Column Friesch Dagblad
- 28-03-03 15:22 - persbericht wijkbezoeken
- 27-03-03 23:40 - Algemeen Overleg Vogelpest
- 27-03-03 23:20 - Algemeen Overleg Situatie Midden-Oosten
- 27-03-03 14:40 - Bijdrage debat Wijziging wet primair onderwijs
- 27-03-03 12:14 - EU geeft blijk van verantwoordelijkheidsgevoel
- 27-03-03 11:53 - Algemeen Overleg Schuldsanering natuurlijke personen
- 26-03-03 22:33 - Algemeen Overleg Discretionaire bevoegdheid
- 22-03-03 10:31 - Consumeren in Europa
- 21-03-03 23:11 - Rouvoet: ‘Nederland moet Irakese vluchtelingen ruimhartig opvangen’
- 20-03-03 23:44 - Algemeen Overleg Europese Raad
- 20-03-03 14:57 - Sentiment bepaalt olieprijs
- 20-03-03 14:55 - Vragen over Berichtgeving Jaarverslag stichting De Einder
- 20-03-03 14:46 - Bevrijding Irak een plicht
- 20-03-03 11:58 - Algemeen Overleg Vogelpestcrisis
- 20-03-03 11:41 - Reactie op aanval Irak
- 19-03-03 23:42 - Algemeen Overleg Afghanistan
- 19-03-03 14:09 - Bijdrage debat Onregelmatigheden hoger onderwijs
- 19-03-03 13:53 - Bijdrage debat Enquête Bouwnijverheid
- 19-03-03 09:41 - persbericht debat enquete bouwnijverheid
- 18-03-03 14:48 - Bijdrage debat Irak
- 18-03-03 14:32 - Lijst van openstaande vragen rond Irak
- 18-03-03 13:47 - Resolutie 1441
- 17-03-03 13:41 - Inbreng invoering lumpsum (pilots)
- 17-03-03 13:40 - Inbreng wijziging WEB
- 17-03-03 13:39 - Inbreng 2e lezing verandering Grondwet (samenwerkingsschool)
- 17-03-03 13:38 - inbreng wijziging electriciteitswet
- 15-03-03 17:45 - spreekbeurt bestuurdersvereniging
- 15-03-03 13:27 - Openingstoespraken bestuurderscongres
- 15-03-03 13:24 - Samenvatting toespraak door Tom Viezee op het bestuurderscongres
- 15-03-03 12:33 - Column Friesch Dagblad
- 15-03-03 11:46 - Stemverklaring havendiensten
- 15-03-03 09:30 - Lezing Arie Slob op congres bestuurdersvereniging ChristenUnie
- 13-03-03 15:44 - Bijdrage debat Europese Conventie
- 13-03-03 15:41 - Bijdrage debat Vogelpest
- 13-03-03 14:44 - Algemeen Overleg Vogelpestcrisis en Landbouw- en Visserijberaad
- 13-03-03 11:41 - Situatie in Cambodja
- 13-03-03 11:10 - Consumentenbescherming
- 13-03-03 11:06 - Krediet voor Saddam Hoessein?
- 13-03-03 11:04 - Bedrijfspensioenen
- 13-03-03 10:22 - Verslag Wijziging Electriciteitswet 1998 – bevordering van duurzame electirciteit
- 12-03-03 15:36 - Bijdrage debat HKH prinses Margarita
- 12-03-03 14:50 - Vragen over Dreigende steniging Nigeria
- 12-03-03 14:07 - Hoop voor de toekomst
- 12-03-03 11:55 - Rouvoet kritisch op Balkenende
- 12-03-03 08:50 - Economische en Monetaire Unie
- 11-03-03 12:03 - Begrotingsrichtsnoeren 2004
- 08-03-03 13:41 - persbericht wijkbezoeken
- 07-03-03 23:59 - Werknemer mag werk op zondag voortaan weigeren
- 07-03-03 11:03 - Slob benoemd tot voorzitter van Stichting Gave
- 06-03-03 14:00 - Algemeen Overleg Aviaire influenza (Vogelpest)
- 05-03-03 11:22 - Oorlog in Irak; terecht of onrecht?
- 04-03-03 23:32 - Uitspraak Internationaal Gerechtshof over de tenuitvoerlegging door de VS van doodvonnissen
- 04-03-03 10:44 - ChristenUnie wil gedupeerde agrariërs financiële hulp geven
- 04-03-03 10:23 - Wankel evenwicht
- 03-03-03 18:48 - persbericht vogelpest
- 03-03-03 10:11 - column Friesch Dagblad 010303
februari
- 26-02-03 12:14 - Egbert Schuurman voert lijst Eerste Kamer aan
- 24-02-03 17:02 - meditatie residentiepauzedienst 180203
- 24-02-03 14:44 - Vragen over Omzeilen procedure euthanasie
- 21-02-03 14:24 - Column: Landbouw-discussie open houden
- 21-02-03 14:13 - Is christelijke oppositie nog wel zinvol?
- 21-02-03 12:56 - Rouvoet ziet bedenkelijke ontwikkeling in media
- 19-02-03 16:39 - Spanning in Zimbabwe
- 19-02-03 16:36 - Onderdrukking in Kazachstan
- 19-02-03 16:28 - Drugsproblematiek
- 19-02-03 16:02 - Vragen over Voorlichting fiscus voor gehandicapten moet beter
- 19-02-03 15:45 - Laks optreden ministerie schokt ChristenUnie
- 19-02-03 14:01 - Bijdrage debat Irak
- 18-02-03 16:34 - Bijdrage debat Gebruik discretionaire bevoegdheid
- 18-02-03 15:10 - Vragen over Nederlanders in Zimbabwe
- 18-02-03 14:36 - Vragen over Victory Outreach Church Rotterdam
- 18-02-03 10:12 - Saddam Hoessein heeft zijn krediet al ruimschoots verspeeld
- 15-02-03 12:23 - Column Friesch Dagblad
- 14-02-03 14:54 - Vragen over Overeenkomst gemeente Alkmaar, AZ en brancheverenigingen
- 13-02-03 15:50 - Algemeen Overleg Verplaatsing HAVO/VWO Rhedens Lyceum
- 13-02-03 00:18 - Reproductieve gezondheid
- 12-02-03 16:48 - Status quo in Irak
- 12-02-03 16:43 - Vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid
- 12-02-03 16:16 - Bijdrage debat Irak
- 12-02-03 13:58 - Algemeen Overleg Asiel- en terugkeerbeleid
- 12-02-03 13:25 - Oorlogsrecht
- 12-02-03 12:16 - Vervoersbeleid
- 11-02-03 12:09 - Nieuwe buren
- 11-02-03 08:34 - Verkeer van personen in de Unie
- 10-02-03 18:39 - Exportsubsidies verstoren de wereldmarkt
- 10-02-03 12:58 - Column Centraal Weekblad
- 08-02-03 10:31 - De historische wortels van de ChristenUnie
- 08-02-03 10:24 - Zeven aanknopingspunten voor een christelijke bestuursstijl
- 08-02-03 10:22 - Tussen unie en eenheid
- 08-02-03 10:05 - Roel Kuiper: inspirator in bezinning op de samenleving
- 08-02-03 09:59 - Democratische partijvernieuwing: naar een ledenpartij?
- 08-02-03 09:28 - Reactie Henk Visser op artikel over democratische partijvernieuwing
- 08-02-03 09:27 - Reactie Thijs van Daalen op artikel over democratische partijvernieuwing
- 08-02-03 09:21 - Vrijheid van onderwijs en integratie van minderheden
- 07-02-03 16:38 - Dr.A.J. Verbrugh overleden
- 07-02-03 15:42 - dr. A.J. Verbrugh overleden
- 06-02-03 16:32 - Bijdrage debat Veiligheidssituatie Afghanistan
- 06-02-03 15:18 - Vragen over godsdienstvrijheid Centraal-Azië
- 06-02-03 14:49 - Europees Parlement onderzoekt steun aan Palestijnen
- 05-02-03 16:30 - Bijdrage debat WAO
- 05-02-03 16:25 - Bijdrage debat Fraude in de zorg
- 04-02-03 16:22 - Bijdrage debat Werkzaamheden informateur
- 04-02-03 16:20 - Bijdrage debat Verkiezing Voorzitter Tweede Kamer
- 03-02-03 16:36 - De nieuwe fractie: André Rouvoet, Arie Slob en Tineke Huizinga
- 03-02-03 13:51 - Verslag Wet op de vaste boekenprijs
januari
- 31-01-03 17:00 - Column: State of the World
- 31-01-03 16:20 - Oorlog tegen Irak splijt VVD
- 31-01-03 12:26 - Europese Unie ongeloofwaardig richting Libanon
- 30-01-03 17:49 - Onafhankelijkheid Duisenberg opnieuw ter discussie
- 30-01-03 16:12 - Bijdrage debat Irak
- 30-01-03 14:18 - Onafhankelijkheid Duisenberg opnieuw discussiepunt
- 30-01-03 12:43 - Honger in de wereld
- 30-01-03 11:44 - Dreiging Noord-Korea
- 30-01-03 11:40 - Kwijting van de algemene begroting 2000
- 30-01-03 10:03 - EU ongeloofwaardig
- 29-01-03 14:44 - Situatie in Irak
- 28-01-03 17:48 - Hoge opbrengst Afrika-collecte
- 28-01-03 15:01 - Vragen over Huursubsidie Zwijndrecht
- 28-01-03 11:39 - ChristenUnie eist opheldering over huursubsidie
- 25-01-03 12:30 - Column Friesch Dagblad
- 24-01-03 12:56 - Uitslag poll feestdagen
- 23-01-03 15:35 - 'Hezbollah geen terreurorganisatie'
- 23-01-03 11:45 - Teleurstellende uitslag voor de ChristenUnie
- 22-01-03 23:36 - Laatste nieuws Kiezen voor Afrika
- 22-01-03 15:56 - Amsterdammers geven gul in stemlokaal
- 22-01-03 15:40 - Politiek is en blijft passie voor Arie Slob
- 22-01-03 12:01 - Winnaar BNN Nieuwsquiz
- 22-01-03 11:32 - ChristenUnie: Actie collectebus slaat aan
- 21-01-03 12:30 - Oproep aan gemeenten: "Kiezen voor Afrika"
- 20-01-03 23:17 - Pamflet: Wij bekennen kleur en stemmen ChristenUnie!
- 20-01-03 22:19 - Stimuleer opvang bij ongewenste zwangerschap
- 20-01-03 17:21 - Collectebussen bij stembussen
- 20-01-03 17:19 - Scholen met de bezem door de wijk
- 20-01-03 17:15 - Meer opvang bij ongewenste zwangerschap
- 20-01-03 14:33 - Vragen over Syrisch Nationale Socialistische Partij
- 20-01-03 10:26 - Mensenrechten?
- 19-01-03 16:42 - Interview TV Programma Het Vermoeden
- 18-01-03 18:18 - Laat u niet verleiden door de macht!
- 18-01-03 14:39 - Onbuigzame houding juist nu nodig
- 17-01-03 19:00 - Column: Stop die armoedige discussie!
- 17-01-03 12:45 - Tweede plaats ChristenUnie in Natuur en Milieu-toptien.
- 17-01-03 12:30 - Vragen over Opheffing 299ste squadron Landmacht Gilze-Rijen
- 17-01-03 10:45 - Rouvoet: "Lieverd, nog een weekje dan is het voorbij!"
- 17-01-03 10:21 - Tineke Huizinga over bidden voor de verkiezingen
- 17-01-03 10:16 - Rouvoet en de revival in Nederland
- 16-01-03 18:20 - Evangeliebelijders gevraagd, toen en nu
- 16-01-03 16:00 - Humanitaire crisis in Noord Korea
- 16-01-03 14:16 - Vragen over Bezoekregime penetiaire inrichting Zwolle
- 16-01-03 09:08 - Harmonisatie van het wegvervoer
- 16-01-03 09:05 - Overeenkomst Europese Unie met Libanon
- 15-01-03 18:16 - Werkbezoek De Haven
- 15-01-03 17:41 - Back to school!
- 15-01-03 17:18 - Gezondheidszorg en ouderenzorg
- 15-01-03 14:57 - Clearing en afwikkeling
- 15-01-03 14:51 - Europese bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling
- 15-01-03 14:37 - Grondrechten Europese Unie
- 14-01-03 23:13 - Gokken verbieden en casino´s sluiten!
- 14-01-03 10:58 - Rouvoet: "Een bijbels standpunt is geen variant, maar een overtuiging"
- 14-01-03 10:34 - André Rouvoet over gezin, Israël en milieu
- 13-01-03 23:01 - ChristenUnie wil fonds kleine kernen
- 13-01-03 12:00 - Klein christelijk: CDA moet duidelijker en consequenter
- 13-01-03 10:43 - ChristenUnie teleurgesteld door Balkenende
- 11-01-03 17:32 - TweeVandaag Lijsttrekkersdebat kleine partijen
- 11-01-03 15:10 - Onrecht niet afkopen met budget ontwikkelings-samenwerking
- 11-01-03 07:02 - Werkbezoeken stimuleren lijsttrekker
- 10-01-03 19:03 - Werkbezoek Lopik geslaagd
- 10-01-03 18:35 - TweeVandaag Interview André Rouvoet
- 10-01-03 15:00 - Column: Majesteit
- 10-01-03 13:38 - Relatie tussen kerk en overheid in Europees perspectief
- 10-01-03 11:55 - Familie Divsalar uit Iran
- 10-01-03 06:44 - ChristenUnie: met Rouvoet naar godsdienstles
- 09-01-03 22:35 - Rouvoet nodigt Zalm uit
- 08-01-03 11:58 - Bezuiniging van 8 miljard: overschot van 0,3%BBP
- 08-01-03 09:31 - Bijbel als de maat der dingen
- 07-01-03 12:00 - ChristenUnie gaat artikel 23 uitdelen
- 07-01-03 09:38 - Grondwet artikel 23
- 07-01-03 07:14 - Probleem mondiale armoede niet op landbouw afschuiven
- 06-01-03 23:59 - Campagne van start in Bunschoten Spakenburg
- 06-01-03 23:52 - Geen sollicitatieplicht voor bijstandsmoeders!
- 06-01-03 19:23 - Geloof en kerk belangrijk voor samenleving
- 06-01-03 10:51 - Gezang en politiek op verjaardag Rouvoet
- 06-01-03 10:35 - Swingende ChristenUnie vormt zich een nieuwe identiteit
- 06-01-03 10:12 - Christelijk onderwijs ook zelf verantwoordelijk voor behoud onderwijsvrijheid
- 06-01-03 10:04 - Christelijk onderwijs ook zelf verantwoordelijk voor behoud onderwijsvrijheid
- 06-01-03 08:33 - Het werk moet wel gedaan worden
- 04-01-03 19:02 - De campagne is begonnen: kansen en uitdagingen!
- 04-01-03 19:00 - Rouvoet daagt CDA uit
- 04-01-03 10:01 - Lezing toekomst van het christelijk onderwijs
