Vandaag 4 januari 2003 geven we het startsein voor de campagne van de ChristenUnie. Twee-en-een-halve week hebben we om 10 miljoen kiezers te vertellen waar de ChristenUnie voor staat: voor samen leven naar bijbelse waarden, voor een uitgesproken christelijke politiek, voor herstel van de onder paars aangerichte schade, voor orde op zaken in Den Haag. Wat een uitdaging! Wat een kansen!

We hebben een boodschap die de moeite waard is. En daarom gaan we het land in, voor werkbezoeken, spreekbeurten en debatten, in zalen en zaaltjes in alle regio’s, op universiteiten en in politieke café’s. Om met mensen te spreken en te luisteren naar wat hen bezighoudt. Én om de mensen te vertellen wat ons bezighoudt. Wat de ChristenUnie in de politiek wil bereiken. Welke politieke lijnen we vanuit die bijbelse waarden, die góed zijn voor de samenleving, willen trekken naar vraagstukken die op de politieke agenda staan. Want – zoals ik vaker heb gezegd – de ChristenUnie schuwt het getuigenis niet, maar we blijven er niet in hangen. We durven concrete en waar nodig scherpe keuzes te maken.

Hoofdthema's
Dat is niet altijd eenvoudig, bijv. als de problemen zich lijken op te stapelen of als het economisch tegenzit. Dat vraagt lef om verantwoordelijkheid te nemen voor impopulaire maatregelen. Maar ook de bereidheid om te rekenen met de rechten en belangen van anderen. Christelijke politiek is wars van populisme en richt zich op het bevorderen van de gerechtigheid, op het beschermen van wat zwak is, op het als goede rentmeesters zorgvuldig omgaan met Gods schepping.
U vindt het allemaal terug in het Manifest ‘Samen leven naar bijbelse waarden’, waar we met het oog op de tussentijdse verkiezingen onze politieke boodschap nog eens krachtig hebben neergezet en uitgewerkt in de vijf hoofdthema’s:

• Ruimte voor gezin en opvoeding
• Veiligheid en betrouwbaar bestuur
• Samen sterk voor kwetsbaren
• Gezonde economie, goed rentmeesterschap
• Gerechtigheid zonder grenzen
  

Visie en ambitie
Inderdaad: een boodschap met visie én ambitie! Pretentieus? Jazeker, want we hebben het goede voor met de samenleving. Maar ook: nee, want we hebben het niet van onszelf; we willen ons immers laten gezeggen door het Woord van God. En dat is de uitdaging van de ChristenUnie aan de kíezers: laat iedereen die zich aangesproken voelt door dit uitgesproken bijbelse geluid met zijn of haar stem de stem van de ChristenUnie in de Kamer versterken. Wie met z’n hart stemt, stemt lijst 8! Trouwens, wie met z’n verstand stemt ook…

We hebben een bewogen jaar achter de rug: bizarre verkiezingen, een periode van onzekerheid en instabiliteit, een ‘nieuwe politiek’ die veel goeds beloofde maar vooral chaos bracht, en een verslechterende economische situatie waardoor niet alles kan wat we zouden willen. Temidden van dit alles een kabinet van CDA, VVD en LPF, dat veel verwachtingen wekte maar ze niet kon waarmaken.

Geen misverstand: dit kabinet móest er komen. Maar het móest ook verdwijnen. Het was een noodzakelijk experiment, dat gedoemd was te mislukken. En natuurlijk: we waren blij dat er een einde kwam aan ‘Paars’. Intussen maakte het CDA vaak, en niet op de minst belangrijke dossiers, andere keuzes dan de ChristenUnie. Dat neemt niet weg dat er naar mijn overtuiging reden voor dankbaarheid was dat een christen-democraat minister-president werd: “Balkenende heeft recht op mijn gebed en dat krijgt hij ook!”, zo schreef ik in een column. Ik neem daar niets van terug.

Tegelijk werd al snel duidelijk dat er júist ook vanuit de beginselen van de christelijke politiek kritiek moest worden geoefend op het beleid van Balkenende en zijn kabinet. Het Strategisch Akkoord bleek weinig anders te zijn dan het VVD-programma met een kaftje van Donner eromheen, de door Balkenende beloofde ‘wederopbouw’ bleef beperkt tot financieel-economische thema’s en van een herstel van de door paars aangerichte schade op ethisch terrein was geen sprake: de legalisering van bordelen, het homohuwelijk, de embryowet, de legalisering van euthanasie, het softe drugsbeleid van ‘gedogen is mogen’ – het bleef alles onaangetast en werd door Balkenende zelfs bestempeld als ‘verworvenheden’. Veelzeggend is dat er onder verantwoordelijkheid van CDA'er De Hoop Scheffer via de Nederlandse ambassades in het buitenland nog altijd een hele serie propagandabrochures wordt verspreid om de zegeningen van het paarse beleid uit te venten, juist op die terreinen waar de christenen in dit land zich onder paars zo krachtig tegen te weer hebben gesteld, overtuigd als we waren dat die wetten ingaan tegen de bedoelingen van God met mensen en dus slecht voor ons land zijn!

Uitdagingen
Er zijn dus kansen blijven liggen om orde op zaken te stellen. En intussen is er straks wel bijna een jaar verloren gegaan! Maar ook in dit opzicht komt er een herkansing. En dus daag ik Jan-Peter Balkenende uit om nu meer ambitie te tonen dan in het afgelopen half jaar en – als aanvoerder van veruit de grootste partij in dit land! – scherp in te zetten om het in dit land ook in immaterieel, ethisch opzicht ‘anders en beter’ te maken. Van harte hoop ik dat het CDA zich daarbij zal willen ontdoen van die merkwaardige schroom om letterlijk ‘openhartig’ te zijn over de bron van de eigen politieke overtuiging, een schroom die de partij in het door mij aangevraagde debat over waarden en normen nog bevangen hield, waardoor we wel te horen kregen waar het CDA drie-komma-nog-wat miljard vandaan haalt, maar niet waar men z’n waarden en normen vandaan haalt. En met alle begrip voor de positie van Balkenende, die niet als lijsttrekker maar als minister-president aan het debat deelnam, moet ik zeggen dat ik het teleurstellend vond dat hij op mijn pleidooi voor bijbelse waarden op precies dezelfde manier reageerde als indertijd minister-president Kok en minister Borst dat deden: ‘vanuit uw politieke overtuiging kan ik dat wel begrijpen’. Ik had toch echt gehoopt op meer herkenning en op erkenning van het fundamentele belang van die bijbelse waarden voor onze samenleving! Waarom toch zo magertjes, zo vlak? Om de VVD niet te veel van zich te vervreemden? Laat ik dit tegen Balkenende mogen zeggen: de ‘nieuwe politiek’ stelde teleur, maar een politiek die zich in dít opzicht in z’n hart laat kijken, dát is pas echt ‘vernieuwende politiek’ waar de samenleving op zit te wachten!

Overigens was er de afgelopen maanden ook wat betreft het sociaal beleid, de wel zeer magere invulling van het rentmeesterschap en de houding jegens de vluchteling die bij ons aanklopt was er reden vanuit ons eigen programma om het kabinet kritisch tegemoet te treden. Dat heeft de ChristenUnie dan ook gedaan, met veel steun vanuit met name de kerken. Niet vanuit een modieuze zucht naar een links profiel of zo, want daar heb ik eerlijk gezegd helemaal niets mee. Nee, we doen dat vanuit het hartelijke verlangen om onze bijbelse opdracht serieus te nemen. Een sociaal beleid van barmhartigheid, naastenliefde en rentmeesterschap is voor een uitgesproken christelijke partij essentieel en onopgeefbaar.

Femke Halsema van GroenLinks heeft dan ook vast en zeker gelijk als ze vermoedt dat er mensen zijn die teleurgesteld zullen zijn in wat het CDA in deze opzichten heeft laten zien. Maar het is misschien wel goed, nu zij zo nadrukkelijk naar deze kiezers lonkt, om er nog eens aan te herinneren dat het uitgerekend het libertaire en volstrekt individualistische GroenLinks was dat in al die debatten over voor christenen zeer aangelegen thema’s lijnrecht tegen de christelijke fracties stond. Zeg maar ‘Paars-Links’. Er is dus zeker ruimte ‘links’ van het CDA, maar als je daarvandaan bij GroenLinks wilt uitkomen, zul je toch echt nogal om je bijbelse principes moeten slalommen! Misschien mag ik voor Femke Halsema ook een uitdaging formuleren: verbreed nu eens het op zichzelf te waarderen ‘groene’ profiel van GroenLinks tot een ‘pro life’ profiel en kom met kracht op voor alles wat leeft, niet alleen de natuur en de zeehond, maar ook het ongeboren leven!

En om in de buurt te blijven: ook die christenen die zich aangesproken voelen door de LPF-achtige hype rond Jan Marijnissen van de Socialistische Partij, zou ik willen aanraden zich eens in zijn programma te verdiepen alvorens hun stem aan hem toe te vertrouwen. ‘k Zeg er wel eerlijk dit bij: wilt u af van het koningshuis, de Eerste Kamer, het bijzonder onderwijs, Israël en de NAVO, dan is de SP misschien nog niet zo’n slechte keus… Vooruit, voor Marijnissen ook een uitdaging: laat de SP, die zich altijd zo krachtig keert tegen ‘Amerikaanse toestanden’ en iedere vorm van tweedeling, zich eens met de ChristenUnie sterk maken tegen iedere vorm van kloneren van menselijk leven! Dat zijn twee vliegen in één klap, Jan!

Beste vrienden, ik wil u er deelgenoot van maken dat ik zo mijn zorgen heb over de vanzelfsprekendheid waarmee het CDA zich voor de komende verkiezingen aan de VVD heeft vastgeklonken. Mijn moeite zit niet alléén in het feit dat uitgerekend de VVD niets wil weten van een overheid die vanuit vertrouwde waarden en normen met moreel leiderschap de samenleving wil dienen. En ook niet louter in het feit dat de oude wens van de VVD om het budget voor ontwikkelingssamenwerking te verlagen voor Balkenende geen aanleiding vormde om Gerrit Zalm stevig de wacht aan te zeggen, terwijl het uit christelijk-sociaal oogpunt alleszins te verdedigen streven van de PvdA om de hypotheekrente-aftrek voor zeer kapitaalkrachtigen af te toppen wel reden was om Wouter Bos vriendelijk uit te zwaaien als coalitiekandidaat.
Nee, wat mij bij de liberalen zeer verontrust is dat zij steeds slordiger en laconieker omgaan met fundamentele grondrechten en vrijheden en meer spreken over inperking ervan dan over het belang van deze grondwettelijke waarborgen tegen een al te opdringerige staat; overigens voor een liberale partij een tamelijk dubieuze positiekeuze. De christelijke politiek moet hier dus ondubbelzinnig (ik zeg dat niet zonder reden met de nodige nadruk…) de wacht bij betrekken.

Neem nu de toonhoogte waarop Zalm de discussie over de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van onderwijs voert. In de ‘Nieuwe Revu’ voer hij eerst uit tegen het islamitisch onderwijs en de fundamentalistische uitwassen daarvan, maar presteerde hij het ook om het reformatorisch onderwijs in één adem te noemen met ‘de Antwerpse moord- en doodslagcultuur’! Geen misverstand:Ook de ChristenUnie is bezorgd over het verschijnsel van het jihadisme en het feit dat jongeren daarvoor ook in Nederland geronseld. En ook wij vinden uiteraard niet dat onder de vlag van grondwettelijke vrijheden alles maar moet kunnen. Maar laten we alsjeblieft oppassen voor óverreageren, waarbij in een krampachtige reactie op enkele incidenten getornd wordt aan de vrijheid van godsdienst en van het stichten en onderhouden van organisaties op levensbeschouwelijke grondslag, het grote goed van het recht op onderwijs dat aansluit bij de levensovertuiging en geloofsopvattingen van mensen te grabbel wordt gegooid, het hele veld van bijzonder onderwijs zonder pardon én zonder reden in het verdachtenbankje wordt gezet. Zeker een liberaal moet beseffen dat een directe bemoeienis van staatswege met de inhoud van godsdienst, opvoeding, onderwijs en vorming – zeg maar een staatspedagogiek en een staatsgodsdienst – onverenigbaar is met de grondslagen van onze democratische rechtsstaat. Het zou goed zijn als men in VVD-kring de rechten van anderen even serieus zou nemen als de eigen rechten en vrijheden.

En daarom roep ik Gerrit Zalm op als zijn goede voornemen te kiezen om zijn aanvallen op het christelijk onderwijs te staken en wil ik hem uitdagen om het goed recht van ouders op vorming van hun kinderen die in het verlengde ligt van de opvoeding thuis, voluit te erkennen.
Overigens mag Wouter Bos van de PvdA deze handschoen ook best oprapen, want ook hij kan er wat van als het om een nonchalant omgaan met de grondrechten van anderen. Maar misschien mag ik Bos een andere uitdaging voorleggen. Onlangs is bij de bescherming van de zondag voor individuele werknemers gebleken dat gezamenlijk optrekken buitengewoon succesvol kan zijn. Ik ga er maar even aan voorbij dat eerst het CDA in de Eerste Kamer nota bene samen met VVD en D66 op alle mogelijke manieren dwars lag en dat nu weer de werkgevers zich een slecht verliezer betonen. Het gaat tenslotte om het resultaat, nietwaar? Maar wat zou het goed zijn als de PvdA de ChristenUnie ook zou steunen in ons streven om het recht op leven in de Grondwet te verankeren. Als er nu toch één grondrecht is dat het verdient om – als basis voor alle klassieke en sociale grondrechten – te worden verankerd, is het wel het recht op leven. Samen met het CDA, dat eerder voorstelde om het recht op veiligheid’ vast te leggen en dus zeker het recht op leven grondwettelijk zal willen erkennen, moet dat een mooie meerderheid kunnen opleveren!

Samen leven naar bijbelse waarden
U merkt het wel: de hoofdthema’s van ons Manifest bieden goede aanknopingspunten voor uitdagingen, niet alleen aan onszelf, maar ook aan anderen. Om samen te werken aan het samenleven naar bijbelse waarden. Om meer nog de kansen te benutten om God en de naaste te dienen.

Natuurlijk zouden er nog veel meer uitdagingen te formuleren zijn, want er valt nog een hoop te doen en een wereld te winnen vanuit het perspectief van een uitgesproken christelijke partij als de ChristenUnie:

• meer financiële armslag voor het gezin; dus – zeg ik tegen CDA en VVD – géén sollicitatieplicht voor bijstandsouders met kleine kinderen, wél een kindgebonden budget;
• een échte, overtuigende aanpak van het probleem van de gokverslaving; dus: sluiten die casino’s! afschaffen die krasloten! weg met die gokautomaten uit snackbars en café’s!
• als noodzakelijke stap naar een echt veiligheidsbeleid: stoppen met het gedogen van drugs en coffeeshops; want zolang we niets doen aan het drugsbeleid, blijft het dweilen met de kraan open. (Oké, ik geef het toe: deze heb ik niet van mezelf, die komt letterlijk uit het boek van Balkenende…!)
• behoud van levensbeschouwelijke zorginstellingen, zodat mensen zich ook wat hun diepste overtuigingen betreft werkelijk thuis kunnen voelen;
• meer waardering voor de boeren, eerlijke prijzen voor hun producten, minder regels en ruimte voor het gezinsbedrijf;
• een minder eenzijdige benadering van het conflict in het Midden-Oosten en herstel van de oude vriendschapsbanden met Israël;
• de terugkeer van ministers voor ontwikkelingssamenwerking en milieu;
• enz. enz.

En ik doe niet kinderachtig: Zalm, Bos, Marijnissen, Balkenende, Halsema, Herben, De Graaf, ze mogen zich van mij allemaal uitgedaagd voelen door deze en al die andere aansprekende punten uit ons programma! Ik zou zeggen: wie de handschoen past, neme hem op en trekke hem aan.
Tot slot: voor onze goede vriend en bondgenoot Bas van der Vlies van de SGP heb ik geen uitdaging. Wel een uitnodiging en die komt uit de grond van mijn hart: laten we de goede samenwerking van meer dan 20 jaar voortzetten, elkaar daarbij de ruimte latend voor de eigen identiteit. Bas: we hebben elkaar zo hard nodig met het oog op de versterking van het bijbelgetrouwe geluid in de Tweede Kamer!

Beste vrienden en vriendinnen van de ChristenUnie, u ziet: ons programma is omvattend. En onze ambities zijn niet gering! Wij willen niets liever dan dat de inrichting én de richting van de Nederlandse samenleving worden gebaseerd op bijbelse waarden. Die boodschap steken we niet onder stoelen of banken. De ChristenUnie is een uitgesproken christelijke partij. Iedereen mag, nee: iedereen moet weten wie we zijn en waar we voor staan. Waarden en normen zijn niet los verkrijgbaar, zijn geen bedenksels van politici. De Britse geleerde en christen-apologeet C.S. Lewis schreef eens dat “de menselijke geest net zo min de mogelijkheid heeft om een nieuwe waarde uit te vinden als om een nieuwe primaire kleur te bedenken.” Dat kan dus niet en het is ook niet nodig! Het gaat erom dat we de vertrouwde waarden en normen, die ons in het Woord van God worden aangereikt, toepasbaar maken in actuele vraagstukken.
Daarvoor zitten we in het parlement, daarvoor willen we medeverantwoordelijkheid dragen voor het bestuur van ons land.

Niet de stoel in vak K....
Nu wordt mij regelmatig gevraagd of we niet meer kunnen bereiken als we deel uitmaken van een coalitie. Die vraag wordt nog interessanter nu de kranten vaststellen dat de ChristenUnie op dit moment de meest begeerde coalitiegenoot is: zowel VVD als PvdA ziet wel iets in een coalitie met het CDA en de ChristenUnie. Ik moet u zeggen: ik kan er niet van wakker liggen. Natuurlijk zal ik mijn verantwoordelijkheid niet uit de weg gaan en zullen we alle kansen grijpen om zoveel mogelijk van ons programma te realiseren. Maar laat ik, nu ik toch uitdagingen aan het formuleren ben, dit tegen de kiezers zeggen: ‘Als ú wilt dat de ChristenUnie méér invloed krijgt op het beleid, weet dan dat daarvoor een groter mandaat dan vier zetels nodig is!’ En tegen alle lonkende collega’s zeg ik: als dát gebeurt, dan is de ChristenUnie een lastige klant, met niet geringe ambities. Want het gaat ons niet om een pluche stoel in vak K, maar het gaat ons om de eer van God en de doorwerking van de bijbelse waarden in de samenleving. Dát is wat ons drijft, in een positie van bestuurlijke verantwoordelijkheid of van kwaliteitsoppositie.

Vrienden, het is een tijd van uitdagingen en kansen. Laten we ze grijpen, biddend en werkend: biddend om de zegen van onze God en werkend in afhankelijkheid. Ik wens u een goede en vruchtbare campagne!