‘En er moet hier even helemaal niets meer!’ Dat is wat veel gereformeerde christenen de afgelopen twintig jaar tegen elkaar hebben gezegd. In de decennia ervoor moest er van alles en nu moest er nog maar één ding: niets meer.

Het christelijk leven was lang tot in detail voorgeschreven, van krantenabonnement tot schoolkeus, van stemgedrag tot vakantiebestemmingen. Schouder aan schouder, met de rug naar de wereld. Totdat het ging knellen en we ons van elkaar hebben bevrijd.

Ik ben opgegroeid in een bevindelijk-gereformeerde gemeente in Friesland met weinig soortgenoten in de omgeving. Ik heb de hele stad doorgefietst om de enkele lezers van het Reformatorisch Dagblad van betrouwbaar nieuws te voorzien. Ik had het idee dat het aantal rechtvaardigen in Leeuwarden zo ongeveer af te lezen was aan het aantal abonnees van deze krant. Als net als in Abrahams tijd tien onschuldige burgers voldoende waren om een stad te redden, dan zat Leeuwarden in die tijd nog net aan de goede kant van streep. Voor de lagere school moest ik per lijndienst 30 kilometer reizen naar de dichtstbijzijnde reformatorische school en toen ik een politieke belangstelling ontwikkelde, lag het volstrekt voor de hand dat dat via de SGP tot verdere bloei zou komen.

Het Nederlands Dagblad komt voort uit een belendende zuil, die in mijn herinnering een nog rechtere lijn trok van Abraham naar de eigen kerk. Via het bijzondere fenomeen van de ‘postvakjes in de kerk’ kon iedere gereformeerde organisatie binnen vijf minuten haar plaatselijke doelgroep van informatie voorzien. Toen ik in 1988 in Leiden ging studeren, stond de gereformeerde zuil nog fier overeind. Ik werd via vrienden van de vrijgemaakte studentenvereniging ingewijd in mij tot dan toe onbekende geheimen van de voortgaande reformatie, het kerkgeboden lidmaatschap, het ethisch conflict, het Amersfoorts Congres en alles wat er daarna allemaal moest en waar zij hun buik van vol kregen.

Het vuur van de oprichters van verzuilde organisaties had nog lang nagegloeid. Maar naarmate de tijd verstreek, werd het killer, werd het lidmaatschap plichtmatiger en werd een positie binnen een verzuilde organisatie steeds meer een knellende verantwoordelijkheid. De zuil was tussen de gelovigen en de rest van de wereld komen te staan en, veel erger, soms stond die zuil tussen de gelovigen en God. Al die christelijke draverij, het was vaak het hollen van Martha. Er kwam een groeiend verlangen om als Maria aan de voeten van Jezus te gaan zitten. Om even niets meer te moeten en alleen maar te luisteren naar de woorden van de Meester zelf.

De Martha in de orthodoxe christenheid is op de gang gezet en er wordt binnen nu al een tijd schande van haar gesproken. En we gaan nu de gevolgen merken. Het christelijke mediabedrijf Inspirit ging over de kop vanwege dalende abonneebestanden van bladen als CV-Koers en Aan de Hand. De christelijke kranten boeren achteruit en de keus voor een kerk kan per plaats en per jaar veranderen. Steun voor confessionele politiek is alles behalve vanzelfsprekend en christelijke uitgevers kunnen alleen nog met een incidentele bestseller de eindjes aan elkaar knopen. Er moet helemaal niets meer en zo dreigen we iets heel wezenlijks kwijt te raken. Niet zozeer een blad, krant of Kamerzetel meer of minder, maar wel het geloof dat verschil maakt. De overtuiging dat christenen geroepen zijn met God middenin de wereld te staan om daar licht en zout te zijn.

Bonhoeffer concludeerde in Navolging: alleen de gelovige is gehoorzaam en alleen de gehoorzame gelooft. Tijdens de verzuiling geloofden we alleen het laatste deel van zijn conclusie, namelijk dat alleen de gehoorzame gelooft. Het was de misvatting dat alleen diegene die op de juiste partij stemt en de goede krant leest er blijk van geeft een gelovige te zijn. Daar is terecht mee afgerekend. Want geloof staat of valt alleen met Christus en niets en niemand anders. Maar nu is het moment aangebroken dat we naar Bonhoeffers hele conclusie gaan luisteren. Want het is ook de gelovige die gehoorzaamt. Het komt aan op de ontmoeting met Christus én op navolging van Hem. Dan worden de keuzes van het hart middenin de wereld zichtbaar. Want wat stelt geloof en navolging voor als een gelovige zich op geen enkele manier onderscheidt bij zijn geldbesteding, mediagedrag, seksuele moraal, politieke en maatschappelijke keuzes, omgang met de schepping?

Het wordt tijd dat Martha en Maria zich met elkaar verzoenen.