Als een goede column aan het denken zet en ongemak veroorzaakt, dan heeft Ad de Bruijne afgelopen zaterdag een goed exemplaar afgeleverd. Hij stelde de meest indringende vraag die over 11 september te stellen valt: was dit een oordeel van God?

Op een integere manier en met alle voorzichtigheid komt hij toch tot een ingrijpend antwoord. 9/11 was een ‘schrift op de wand’ dat ons vertelde dat we ‘gewogen zijn en te licht bevonden’. De Bruijne schrijft er onmiddellijk bij dat je dat alleen kunt zeggen als je weet dat het ook een oordeel over jouw leven is en dus niet hoofdschuddend richting New York kijkt. Hij gelooft dat wij in het Westen de erfenis van het evangelie er al zondigend doorheen hebben gejaagd. ‘Wie de ‘half-christelijke’ cultuur van het Westen om Christus wil liefheeft, mag haar de duiding van ‘9/11’ als oordeel van God niet onthouden.’

De Bruijne’s sombere kijk op het Westen deel ik. Maar bij de gelegde relatie met 9/11 wil mijn ongemak maar niet verdwijnen. 9/11 is niet alleen maar een abstract keerpunt in de geschiedenis, maar allereerst een tragedie waarin vaders, moeders, kinderen willens en wetens door fanatici zijn vermoord. Ik zou niet weten hoe we bedroefde nabestaanden zouden kunnen uitleggen dat God via de dood van hun geliefden de westerse wereld iets duidelijk wilde maken. Ik zou het niet kunnen.

Ik besef onmiddellijk dat God niet gebonden is aan wat wij ons allemaal kunnen voorstellen. Zo lees ik soms over handelen van God in de Bijbelse geschiedenis dat ik moeilijk kan rijmen met hoe ik Hem in Jezus Christus heb leren kennen. In het licht van het Oude Testament zou ook 9/11 een voor mij moeilijk te begrijpen daad van God kunnen zijn. Maar ook in dat licht blijft er ongemak. Want als er bij het oudtestamentische Israël een directe relatie lag tussen zonde en straf, dan nog werden militaire nederlagen en gedwongen ballingschap voorafgegaan door indringende waarschuwingen bij monde van profeten. Gods oordeel komt niet uit de hemel vallen. Door wie en wanneer is het Westen op eenzelfde, onmiskenbare, profetische manier gewaarschuwd? En gaat God werkelijk met ‘het Westen’ om zoals hij met Israël omging? Ik betwijfel het.

Toen Jezus werd gevraagd of er een relatie was tussen (NB!) een ingestorte toren in Siloam en de zonden van de mensen die daarbij om het leven kwamen, was zijn antwoord ‘nee’. Maar hij riep de mensen die naar hem luisterden wel op zich te bekeren (Lukas 13). Ook de relatie tussen zonde en ziekte is volgens het evangelie geen directe (Johannes 9), net zomin als geloof automatisch tot voorspoed en een rustig leven leidt. Sommige geloofshelden van Hebreeën 11 werden miraculeus gered terwijl anderen gemarteld en gedood werden. Of je deugt of niet is volgens de Bijbel niet direct af te lezen aan dat wat je overkomt. Waarom zou dat nu wel bij 9/11 kunnen?

De laatste reden van mijn ongemak is dat het spreken over 9/11 als een oordeel van God er makkelijk toe kan leiden dat de terroristen vrijuit gaan. 9/11 was geen tsunami, maar gewoon mensenwerk. Bedacht, gepland, voorbereid en uitgevoerd door mensen van vlees en bloed. Geïnspireerd door een islamitische theologie die het doden van westerlingen – en zelfs ‘onzuivere’ moslims – aanmoedigt en met de belofte van hemelse heerlijkheden beloont. Deze gewelddadige versie van de islam is een dodelijk kwaad dat nog altijd slachtoffers maakt en daarom bestreden moet worden. Als we het mensenwerk van 9/11 als Gods oordeel beschouwen, dan ben ik bang dat gebeurt wat er in de Tweede Wereldoorlog bij sommige christenen ook gebeurde. Die bogen slechts het hoofd, zwegen over het kwaad en deden niets toen ze fanatici moesten bestrijden.

Waar is God dan wel op en na 11 september? Ik geloof dat hij er is met zijn belofte dat hij alle dingen – en dus ook de tragedie van 9/11 – laat meewerken ten goede. Wellicht is dat de reden waarom New York nu meer kerkgangers en Bijbellezers heeft dan tien jaar geleden. En als we van 9/11 geleerd hebben dat we nergens in deze wereld helemaal veilig zijn, dan is God er zoals is beschreven in psalm 46, die door president Obama bij de herdenking werd voorgelezen. Dan is hij er als onze burcht, veilige schuilplaats en hulp in nood. Als een God die kan troosten en helpen omdat hij als geen ander het kwaad aan den lijve heeft ondervonden en het eigenhandig heeft overwonnen.

We kijken in een donkere, beslagen spiegel.

Deze column verscheen ook in het ND van vrijdag 16 september