Heeft u er nog een beetje vertrouwen in? Banken vallen om, economieën staan op instorten, schuldenlasten stijgen, politici zitten met de handen in het haar. Tegelijk groeit populisme in een context van moreel relativisme en staat tolerantie onder druk. Kortom, het eind van onze westerse beschaving is nabij. Of is dit overdreven? Ik moet zeggen dat ik in sommige buien – ook gedurende de afgelopen zomertijd – toe mag geven aan een zeker pessimisme, een wantrouwen in de toekomst.

Zonder vertrouwen geen samenleving

Vertrouwen heeft te maken met het geloof dat de ander zich houdt aan afspraken, aan beloftes. Het speelt op alle terreinen in de samenleving. In huwelijken, gezinnen, maar ook in de buurt. Als je je grasmaaier uitleent aan de buurman verwacht je die weer terug te krijgen. Dat lijkt normaal, maar spreekt niet vanzelf. In Groot-Brittannië vertrouwt minder dan de helft zijn buurtgenoten. En slechts 30% stemt in met de stelling dat ‘de meeste mensen kunnen worden vertrouwd’.

No we cannot

Het vertrouwen in de politiek is laag. Mensen vragen zich af: doen politici wel de goede dingen? En doen ze de dingen wel goed? Media voeden deze sentimenten, goed nieuws is geen nieuws. Het vertrouwen in het democratisch bestel is gelukkig wel hoog. Maar ook dat kan veranderen. De financieel-economische crisis toont het onvermogen van de politiek aan, in Nederland, de EU en de VS. Het lukt leiders niet om de problemen op te lossen, terwijl burgers dat wel verwachten. Ze beloven dingen die ze niet kunnen waarmaken. Yes we can? Soms is het beter te zeggen: no we cannot! Ook buiten de politiek worden buitensporige beloftes gedaan. En als die niet uitkomen, voelen mensen zich verraden en keren ze zich tegen de instituties van politiek, recht en de bankwereld.

Gouden kalf

Op de beurzen verdampt het geld. Mensen vluchten in goud, als laatste redmiddel. Maar voor echt houvast is meer nodig dan een gouden kalf. Hier raken we met het thema vertrouwen aan een existentiële laag. Hans Boutellier spreekt van een alomtegenwoordig gevoel van overbodigheid, van de ervaring voortdurend de trein te missen. Het leven in een grenzeloze wereld zorgt voor groeiende behoefte aan houvast. Worden we nog gekend? Mogen we er zijn? Roel Kuiperwees eens op het dragende karakter van vertrouwen: het vertrouwen dat anderen er onvoorwaardelijk voor je zijn, je niet in de steek laten als het er echt op aankomt. En ten diepste: het vertrouwen dat ons leven gedragen wordt, dat God zelf voor ons instaat en er voor ons is. 

Door Geert Jan Spijker