Een Noorse rechts-extremist die tientallen jongeren dood schoot in naam van een raszuiver Europa. Een explosie van geweld en plunderingen in Londen. Wat hebben deze diep tragische gebeurtenissen ons te zeggen? 

In de nasleep van de rellen in Londen en enkele andere grote Engelse steden, hield Premier Cameron een indrukwekkende toespraak. ‘Te lang’, zei hij, ‘hebben we gezwegen over goed en kwaad, over moraal, over het belang van het gezin’.
De tragiek van onze cultuur is, zoals de Engelse cultuurcriticus Dalrymple het beeldend zei, dat een tiener heeft meer kans op een flatscreen-tv op zijn kamer dan een vader in huis. Premier Cameron zag de situatie onder ogen en concludeerde: we hebben een morele crisis en kunnen daar alleen samen uitkomen. Daarmee zei Cameron ook iets over ons hele continent. En, voeg ik daar als christen aan toe, de diepste oorzaak is onze keus om weg te lopen bij onze Vader en het Evangelie.

Het Europese landschap is bezaaid met kerken, maar ze raken leeg. Onze cultuur is gestempeld door het christendom, maar Christus zélf wordt steeds meer de grote Onbekende. Europa is als een bos bloemen die is afgesneden van zijn wortels en er zo nog een tijdje fleurig bij kon staan, maar nu op het punt staat te verwelken. Rellende en plunderende tieners zijn als de vallende bladeren van bloemen waarvan de wortels al lang geleden zijn doorgesneden.

De les van Libanon

Deze zomer was ik in Libanon. Een land met een prachtig landschap en er was weinig wat me deed denken aan het mij meer vertrouwde Egypte. Hier zijn groene heuvels, dalen met riviertjes. Vanuit het stadje waar ik verbleef, had ik Beiroet aan mijn voeten en keek ik uit over de Middellandse Zee, met achter me bergen met de trotse ceders van Libanon.

Tegelijk wist ik dat de bodem van dit mooie land doordrenkt is van bloed en dat elke inwoner een goede reden heeft om anderen te haten. Syrië en Israël hebben met hun legers en bommencampagnes de situatie naar hun hand proberen te zetten, terwijl elke religieuze factie in Libanon bloed aan haar handen heeft, iedere sektarische groep zijn eigen martelaren heeft en de huidige status-quo er slechts een is van een breekbare, gewapende vrede.

Het verschil tussen de Libanese christenen en de Egyptische kopten is opvallend. Christenen in Libanon zijn een grote minderheid, doen volop mee met het grote machtsspel, leveren de president en leven in hun eigen christelijke wijken en dorpen waar het beeld van de maagd Maria de pleinen en de straten markeert.

Een Egyptische christen kan niet eens dromen van deze vrijheid. Maar toch is het niet moeilijk een verbitterde Libanese christen te vinden. ‘Moslims zijn achterlijk, hebben te veel kinderen, Hezbollah is de marionet van Iran en Syrië, terwijl christenen de wettige erfgenamen van dit mooie land zijn.’ Ik stel me zo voor dat een nadere kennismaking van menig Libanees christen en Geert Wilders hen wederzijds goed zou bevallen. Ze delen dezelfde boosheid, angst, strijdlust, maar ook een nogal gemankeerde versie van de werkelijkheid.

Want waarom is er geen christelijke meerderheid meer in Libanon? Alleen maar omdat Libanese christenen massaal emigreerden en hun land achterlieten voor een nieuwe meerderheid van moslims. En in hoeverre wordt het christen-zijn van veel van de achtergebleven christenen niet vooral bepaald door het feit dat ze geen moslim zijn? De strijd van hen is vaak dezelfde heilloze strijd als die Wilders voert voor onze hoog geprezen joods-christelijke cultuur. Het is een strijd voor een christendom zonder Christus, van christenen voor wie ‘genade’ een vreemd woord is geworden. Het kruis is niet langer het teken van onze zwakte en zonde, maar van onze superioriteit en kracht.

Christelijke strijd?

Zo komen we bij Breivik, de Noor die als zoveel anderen uit een gebroken gezin komt en zonder zijn vader opgroeide. Hij zal de geschiedenis ingaan als de rechts-extremist die meende de strijd tegen de islam op een gruwelijk manier te moeten voeren. In zijn verklaring schreef hij dat hij geen persoonlijke relatie had met God, nooit bad, maar zich wel geroepen voelde in actie te komen voor ‘een christelijk Europa’. Hij zegt te staan voor een christelijk Europa zonder dat het iets gelegen laat liggen aan Christus zélf.

Moeten we dan maar de rode loper voor de islam uitleggen? Alles behalve dat. Tijdens de lessen die ik in Libanon aan dertig christenstudenten gaf, heb ik hen niet aangemoedigd tot naïviteit over de islam of tot wereldmijding. Een christen is een burger van zijn land, in volle rechten en plichten. Het gebrek aan godsdienstvrijheid in veel islamitische landen is hemeltergend onrecht dat bestreden moet worden. En in het beraad over de samenleving mag de stem van christenen luid en duidelijk worden gehoord. Maar nooit zullen wij een geestelijke strijd met ongeestelijke wapens mogen voeren. De echte wapens in de strijd voor een christelijk Europa zijn gebed en het Woord, alleen zo kunnen harten worden geraakt en verloren zonen weer bij de Vader thuiskomen.

Moederziel alleen

Of Nederland, Noorwegen, Engeland, Europa christelijk genoemd kan worden, zal afhangen van de mate waarin hun burgers Christus navolgen. Waardoor zou ons land islamiseren? Misschien een heel klein beetje door die 6 procent moslims, maar vooral en voornamelijk door die 94 procent die in meerderheid bij de hemelse Vader zijn weggelopen en nu moederziel alleen zijn. De vaderloze Britse tieners, de vaderloze Breivik, ze zijn de kinderen van een vaderloze cultuur. Het is daarom dat de christelijke beschaving ons bij de handen afbreekt.

De kinderen die hun hemelse Vader wel kennen, moeten in deze crisis doen wat ze kunnen. Bidden, helpen, getuigen, een gemeenschap van liefde en zorg vormen, maatschappelijk en politiek actief zijn. Laten we dit als onze vijf broden en twee vissen in Gods handen leggen en bidden dat Hij weer machtige dingen zal doen. O God, ontferm U over ons.

Gert-Jan Segers is directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie