Pas in de jaren dat ik in Egypte woonde, is het Kerstfeest me echt dierbaar geworden. Ook daarvoor geloofde ik met heel mijn hart dat Gods komst naar deze wereld het beste nieuws ooit is en dus het herdenken waard. Maar het viel in Nederland niet altijd mee om tussen de kerstlichtjes en kerstdiners nog een beetje zicht op de kribbe te houden. Ook de kerkelijke franje van warme chocolademelk en kersttakjes konden me nooit zo bekoren. In Egypte viel veel franje weg. Daar kwamen we de kerk binnen vanuit een drukke straat, waarin heel weinig aan Kerst deed denken. Daar werd het kerstverhaal weer het radicale verhaal wat het ook is. In Nederland dreigt het Kerstkind met eten, drinken en een kerstnachtdienst soms dood geknuffeld te worden. Maar in Egypte ging het bij Kerst voor mij weer opnieuw om Jezus Christus zelf draaien.

God koos niet de makkelijkste weg en het Kerstkind kwam niet in een gespreid bedje, maar in een duistere wereld. Hij wist dat het een lijdensweg zou worden waarop Hij weliswaar discipelen zou maken, maar die er uiteindelijk toe leidde dat Hij helemaal alleen kwam te staan. Oog in oog met een meute die ‘Kruisigt Hem!’ schreeuwde. Zo is Jezus’ geboorte de eerste, fysieke ontmoeting tussen de Heilige God en een gebroken wereld. Ik besefte dat in Egypte allemaal des te beter. Vanwege een kerstfeest waarop je uitlaatgassen ruikt en de gebedsoproep van moskeeën hoort. Vanwege een kerstfeest in een chaotisch land met enorme armoede en een massa die alleen de knieën buigt richting Mekka. God kwam niet in een met kersttakjes behangen wereld, maar in een gevallen wereld.

Weg van het kerstbuffet

Toen Dietrich Bonhoeffer het leven van een christen moest typeren, zei hij kernachtig: het is met God, in de wereld. Daarmee waarschuwt Bonhoeffer voor twee verleidingen waar christenen aan bloot staan. Want ofwel we zijn vatbaar voor de verleiding ons uit deze wereld terug te trekken en alleen maar dichtbij God te zijn. Waarbij we dus Gods wereld aan haar lot overlaten. Ofwel christenen gaan helemaal op in de wereld, willen daarin meetellen, schouderklopjes krijgen, terwijl het diezelfde wereld was voor wie Jezus’ boodschap onverteerbaar is. Daarom zal het leven van een navolger van Jezus Christus steeds aan die beide kenmerken moeten voldoen: met God, middenin de wereld.

Zo zijn de mensen van het Nederlandse Reveil (in de 19^e eeuw) op de knieën gegaan voor ons land. Het leidde tot tal van initiatieven waarin werd omgezien naar prostituees, wezen, verslaafden, armen. Het werk van Tot Heil des Volks komt eruit voort. Het was vanuit deze geloofsbeweging dat ook het christelijk onderwijs en christelijke politiek werd geboren. Datzelfde verlangen om met God middenin de wereld te staan heeft ook daarna steeds weer tot nieuwe bewegingen geleid. Zo zijn de Evangelische Omroep, De Hoop, Youth for Christ, de Evangelische Hogeschool en tal van andere organisaties ontstaan. Vrucht van gebed en van hard werken.

Voordat we echter gaan denken dat het allemaal van onze initiatieven en inspanningen afhangt, moeten we steeds weer bedenken wat Kerst is. Want Kerst helpt ons om te beseffen dat het altijd God zelf is die begint. Hij nam en neemt het initiatief. God noemt zich in de bijbel de Immanuel, ‘God met ons’. Hij is er zelf bij, midden in de wereld. Met Christus heeft Hij zich het leed van de wereld aangetrokken, de ellende op zich genomen en biedt Hij zijn schepping een heel nieuw begin. God is er altijd eerder bij dan wij. En als Immanuel zijn naam is, dan is God er ook bij als we ons midden in een economische crisis bevinden, als ons leven vastloopt, ziekte ons lichaam teistert, als we geconfronteerd worden met afzichtelijke verschillen tussen rijk en arm, als politici de boel niet meer eens bij elkaar willen houden. Maar als God er inderdaad bij is, dan mogen mensen die Christus willen volgen niet achterblijven. Als Christus alles heeft opgegeven om deze gevallen wereld te redden, dan mogen mensen die zich naar Christus vernoemen zich niet afzijdig houden. Daarom willen ook wij erbij zijn. Weg van het kerstbuffet, met beide voeten in de vieze modder

Alles nieuw

God heeft niet alleen beloofd erbij te zijn, Hij heeft ook beloofd alles nieuw te maken. Honger, ziekte, eenzaamheid, ontevredenheid, uitputting van de schepping, het zal allemaal voorbij zijn als God een heel nieuw begin maakt. Dat is een van de laatste beloften van de bijbel en het zal het laatste hoofdstuk zijn van onze geschiedenis. Wij leven nog in het voorlaatste en beseffen dat wij zelf die totale vernieuwing nooit ons werk zal kunnen zijn. Maar het leven van een gelovige wereldburger is wel een leven met de hoop op dat nieuwe begin. Als Paulus schrijft dat de donkere nacht bijna voorbij is en een nieuwe dag op aanbreken staat, moedigt hij de gelovigen dan ook aan zich te ontdoen van de praktijken van de duisternis en zich te omgorden met de wapens van het licht (Romeinen 13).

Zo kunnen we met Kerst op een nieuwe manier om ons heen kijken. Ja, we zien hopeloze mensen, hemeltergend onrecht, radeloze economen, naar adem happende politieke leiders, een zuchtende schepping, mensen met de handen in hun haar. Ja, we zien gebroken harten, gekwetste zielen, geschonden levens. Ze zijn vlakbij ons, de hoeren, de dronkenlappen, de zondaars. We zijn het zelf, mensen vol ongeloof en eigendunk. Maar met de ogen van het geloof zien we tegelijk dat God genadig is, dat Hij daarom erbij is. En iedereen die het Kerstevangelie serieus neemt, is er zelf ook bij. Dichtbij God, middenin de wereld. Met beide voeten in de modder. In het geloof dat God alles nieuw maakt.

Gert-Jan Segers is directeur van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie

Dit stuk is ook verschenen in De Oogst van november 2011