In Memoriam: Kars Veling (1948 - 2025)
Het overlijden van Kars Veling kwam niet onverwacht. We wisten dat hij in een hospice was opgenomen en dat zijn sterven nabij was. Toch kwam woensdag 13 augustus het bericht van zijn overlijden stevig binnen. Het zegt iets over de wijze waarop we als betrokkenen bij de ChristenUnie ons aan hem verbonden voelden. En Kars aan ons. Tot het laatst toe.
Betrokkenheid op mensen typeert Kars in alle jaren dat we met hem mee op mochten lopen. Dat was nooit een afstandelijk gebeuren, maar altijd een warme betrokkenheid op intermenselijk niveau. Kars zag de mens!
Bij mij (Arie) begon dat al in de jaren tachtig toen hij als plaatsvervangend rector bij het Greijdanus College in Zwolle aan het werk ging. We leerden hem kennen als een bescheiden, aimabele en zeer intelligente man. Iemand die altijd ver vooruit dacht en nadat hij in 1995 als voorzitter van de centrale directie de dagelijkse leiding overnam de school in de kopposities plaatste van scholen in Nederland die aan de slag gingen met onderwijsvernieuwingen als de basisvorming en de tweede fase. Daarbij had hij ook scherp oog voor de identiteit van de school en voelde de opdracht om daar actief en praktisch mee bezig te gaan. Indien nodig pakte hij daarvoor zelf ook de pen. Zo schreef hij een intern uitgegeven onderwijskatern met de prikkelende titel ‘seks is geen zak drop’ waarmee in de klassen over seksualiteit gesproken kon worden. Ook dat was Kars: hij had de gave zich goed te kunnen verplaatsen in het leven van tieners en hun taal te spreken. Ook in de jaren dat hij de titel professor dr. met zich meedroeg.
Voordat Kars aan de slag ging bij het Greijdanus College was hij al op veel andere plekken met onderwijs bezig. Hij begon ooit als wiskundeleraar in Groningen, maar gaf later ook filosofie aan de Gereformeerde Sociale Academie (GSA) in Zwolle en de Theologische Universiteit in Kampen. Daar werd hij in 1987 aangesteld als bijzonder hoogleraar filosofie. Een grote schare van leerlingen en studenten hebben onder zijn gehoor gezeten. Een oud-student van Kars op de Sociale Academie vertelde mij deze week dat Kars voor hem destijds een wereld had geopend die daarna nooit meer dicht was gegaan.
Nadat zijn politieke loopbaan abrupt was beëindigd (2002) pakte Kars in 2003 het onderwijs weer verder op. Hij werd bestuurder van het Johan de Witt College in den Haag. Voor sommige mensen een verrassende keuze, maar niet voor hen die Kars goed kende. Kars was niet van de begaanbare paden en hield van uitdagingen. Daarin paste ook zijn overstap naar Prodemos waar hij van 2011 tot 2016 directeur is geweest. Op die plek kwamen zijn twee grootste passies (onderwijs en politiek) samen. En ook hier stond de ontwikkeling van jonge mensen weer voor hem centraal. Hij ging er vol voor. Na zijn vertrek resulteerde dat zelfs nog in het prachtige boekwerkje ‘Eerlijk’ dat hij om te beginnen voor zijn kleinkinderen had geschreven om hen op hun niveau mee te nemen in de wereld van rechtsstaat en democratie.
Het Nederlands Dagblad kopte bij een bericht over het overlijden van Kars dat hij de eerste ChristenUnie-partijleider was, maar bovenal een onderwijsman. Dat is terugkijkend een juiste typering van zijn werkzame leven geweest. Hier klopte zijn hart. Dat laat onverlet dat zijn politieke werk niet onopgemerkt is gebleven. En niet alleen omdat hij in 2002 de eerste ChristenUnie-lijststrekker was geworden. En ook daarvoor klopte zijn hart.
Zijn eerste politieke activiteiten verrichte Kars voor het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV). Hij was onder meer betrokken bij het wetenschappelijk bureau, de Groen van Prinsterer Stichting. Schreef mee aan brochures en was spreker op congressen. In 1991 werd hij voor het GPV lid van de Eerste Kamer. Het was een plek waar hij tot 2002 met zijn achtergrond en verbindende kwaliteiten goed tot zijn recht kwam. Hij werkte intensief samen met zijn RPF-collega’s, maar ook met de collegae van de SGP. Maar met wie eigenlijk niet. Kars had de gave om ook met collega’s die politiek veel verder van hem af stonden goede relaties te onderhouden. Kars was een groot voorstander van de samenwerking tussen GPV en RPF. Dat heeft hij nooit onder stoelen en banken gestoken.
Zijn nationale bekendheid kwam vooral toen hij in 2002 werd voorgedragen als de eerste lijsttrekker van de ChristenUnie. Kars werd gezien als de verbindende leider die GPV en RPF nodig hadden. Er valt veel te zeggen over wat er na die tijd allemaal gebeurd is. Ook over de wijze waarop er in november 2002 na de teleurstellend verlopen verkiezingen een einde kwam aan zijn politieke werk. Tijdens het vijfentwintig jarig jubileum van de ChristenUnie keek Kars in een interview met het ND met de hem kenmerkende mildheid op deze tijd en de hoofdrolspelers van toen terug: ‘Ik heb het jammer gevonden, maar reken het hen niet aan’. In de jaren daarna verdween hij politiek uit beeld.
Zijn betrokkenheid op de ChristenUnie bleef. Alle politieke leiders na hem kunnen daarvan getuigen. Mirjam Bikker als laatste. Zij bezocht hem nog in zijn hospice. Kreeg voor haar kinderen het boek ‘Eerlijk' mee met de door Kars daarin geschreven de tekst: ‘Houd vol!’ Mirjam Bikker: ‘Kars Veling leefde in het diepe vertrouwen van psalm 46: God is altijd een toevlucht. Die troost wens ik nu ook zijn familie toe.’
Vlak voor zijn sterven mochten ook Paul Blokhuis en ik (Gert-Jan) in het hospice van Nijkerk nog afscheid nemen van Kars. Dat maakte grote indruk op ons. Hij vertelde daarbij over de filosofische memoires die hij had afgerond onder de ‘Tot hier’. Het is de titel van een improvisatieprogramma waarin acteurs een rol krijgen en er iets van moeten maken. Zo keek Kars ook zijn leven. Hij was daarbij geen acteur, maar met volle overgave wel een actor. ‘Soms ging het goed, soms iets minder’, zei hij zelf. Totdat de grote Regisseur - bij wie Kars zich altijd veilig wist - zei: ‘Tot hier’.
Voor ons allemaal geldt dat er ooit een einde aan ons aardse leven komt. Ook Kars was zich daarvan bewust. Hij leefde nog graag, maar keek ook vol gelovig vertrouwen uit naar wat komen zou. En dat brengt ons bij wat de impact van Kars op velen van ons geweest is. Natuurlijk hoort daar zijn politieke werk bij. Geen twijfel. Maar dan gaat vooral ook om zijn omgang met ons.
Zijn interesse over wie je was en wat je bezig hield. Het vertrouwen en de ruimte die hij gaf aan mensen om hem heen om hun taak te doen en zich verder te ontwikkelen. Zijn hartelijke omgang met andersdenkenden. De mildheid waarmee hij terugkeek op 2002, wat toch een hele nare periode in zijn leven was geweest. Maar ook de wijze waarop hij omging met de Alzheimer waar zijn allerliefste Gerda mee te maken kreeg. Het was zelfs ontroerend om hem daarover te horen praten en hij deed het tot op de nationale televisie toe. En aan het eind van zijn leven een groot vertrouwen op God en de toekomst die nog voor hem lag.
We gaan Kars heel erg missen, voelen verdriet om zijn sterven, maar danken God voor wie hij was en wat hij voor ons en vele anderen heeft betekend.
Gert-Jan Segers en Arie Slob
