Hoe worden stemmen geteld bij verkiezingen?

Kort samengevat:

Tellen start direct om 21.00 uur in elk stemlokaal en is openbaar (je mag meekijken).
Gemeenten tellen/controleren alle processen‑verbaal en stellen de gemeentelijke uitslag vast.
Hoofdstembureaus tellen per kieskring door; daarna stelt de Kiesraad in een openbare zitting de landelijke uitslag en zetelverdeling vast.
Alles gaat op papier; software (OSV2020) wordt alleen gebruikt om op te tellen en is offline met vier‑ogen‑invoer.

21.00 uur: tellen in het stemlokaal

Zodra de stembussen sluiten, beginnen stembureauleden met tellen. Iedereen mag aanwezig zijn zolang de orde niet wordt verstoord. Eerst wordt de opkomst bepaald (aantal geldige stempassen, kiezerspassen en volmachtbewijzen). Daarna volgt de sneltelling op lijstniveau (per partij). De resultaten worden doorgegeven aan de gemeente; media gebruiken dit voor voorlopige uitslagen.
Documenten: het stembureau maakt een proces‑verbaal (PV) op; bezwaren van aanwezigen worden daarin genoteerd.

Kandidaten‑tellen & twee manieren van tellen

Gemeenten kiezen vooraf voor decentraal of centraal tellen:

Decentraal: elk stembureau telt ook de kandidatenstemmen (naast de sneltelling) en levert PV’s in. Het gemeentelijk stembureau controleert deze in een openbare zitting en hertelt waar nodig.
Centraal: stembureaus doen alleen de sneltelling; de volgende dag telt het gemeentelijk stembureau alle kandidatenstemmen openbaar op één locatie en vergelijkt met de sneltellingen.

In beide varianten worden fouten hersteld en vastgelegd (eventueel via een corrigendum).

Gemeentelijk stembureau

De gemeentelijke PV’s (lijst‑ én kandidaatsniveau) worden opgeteld met ondersteunende software (OSV2020) om het gemeentetotaal vast te stellen. Gemeenten brengen de PV’s op papier en digitaal naar het hoofdstembureau. Ze publiceren de PV’s ook online, zodat iedereen kan controleren.

Hoofdstembureau (per kieskring)

Vijf dagen na de stemming tellen de hoofdstembureaus de gemeentetotalen per kieskring op. Dit gebeurt voor Tweede Kamerverkiezingen in besloten zittingen. De uitkomst (PV) gaat op papier en digitaal naar het centraal stembureau (Kiesraad).

Centraal stembureau: officiële uitslag en zetels

Niet eerder dan de achtste dag na de stemming telt de Kiesraad de kieskring‑totalen op, controleert de tellingen en stelt in een openbare zitting de officiële uitslag en de zetelverdeling vast. De zetelverdeling wordt met de software OSV2020 berekend en handmatig nagerekend. Daarna volgen de benoemingen en doet de Tweede Kamer het onderzoek van de geloofsbrieven.

Waarborgen voor betrouwbaarheid en controle

Openbaar tellen: iedereen mag het tellen bijwonen;
Papier als basis: stemmen en tellen gebeuren op papier; software ondersteunt alleen het optellen.
OSV2020‑veiligheid: draait offline, werkt met vier‑ogen‑invoer en functiescheiding; daarna vindt een steekproefcontrole plaats.
Publicatie: gemeenten publiceren alle PV’s en totalen online; de Kiesraad publiceert een overzicht met links, zodat jij de optellingen kunt na‑rekenen.

Samenvatting

Zo worden stemmen geteld bij verkiezingen: openbaar en handmatig in het stemlokaal; gemeenten tellen en controleren; hoofdstembureaus tellen per kieskring; de Kiesraad stelt de officiële uitslag en zetels vast in een openbare zitting. PV’s en software‑checks maken het proces controleerbaar van begin tot eind.

Veelgestelde vragen

Wat is het verschil tussen voorlopige en officiële uitslagen?
De voorlopige uitslagen komen uit sneltellingen en peilingen. De officiële uitslag wordt pas na alle controles door de Kiesraad vastgesteld in een openbare zitting.

Kan ik zelf zien of er fouten zijn gemaakt?
Ja. De PV’s van stembureaus en gemeenten staan online; verschillen en correcties worden daarin toegelicht. Bij verschillen kan een (her)telling volgen.

Waarom duurt het soms langer?
Omdat zorgvuldig en handmatig wordt geteld en gecontroleerd op meerdere niveaus. Dat kost tijd, maar vergroot de betrouwbaarheid.