Orde op zaken bij de IND
De aanleiding voor dit tijdelijke wetsvoorstel is het uit de hand lopen van de beslistermijnen bij de IND. Doordat deze beslistermijnen veelvuldig niet worden nagekomen, is het aantal procedures bij de bestuursrechter toegenomen en zijn de toegekende dwangsommen, blijkens de stukken die de staatssecretaris ons toestuurde, toegenomen tot 1 miljoen per week.
Door de mate waarin beslistermijnen worden overschreden, is het aantal procedures en toegekende dwangsommen inmiddels zo hoog dat de afhandeling hiervan zoveel menskracht vraagt dat het bijdraagt aan het nog verder in het moeras zinken van de IND.
Daarom, voorzitter, uit praktische overwegingen kan mijn fractie instemmen met deze tijdelijke wet. Door het, voorlopig tijdelijk, afschaffen van de dwangsom krijgt het IND lucht om orde op zaken te stellen. Dat is nodig. Met de dwangsom is, in de ogen van mijn fractie, niets mis. Het gaat mis in de werkwijze van de IND. Wij vinden het daarom van groot belang dat helder wordt hoe de zaak bij de IND zo uit de hand heeft kunnen lopen. Dit is nodig om ook echt orde op zaken te kunnen stellen. Uit de rapporten van KPMG en Bureau Significant, die de staatssecretaris heeft laten opstellen, blijkt dat het bij de IND niet alleen gaat om een gebrek aan menskracht bij een licht toenemende stroom asielzoekers, er is ook een belangrijke professionaliseringslag nodig. Wil de staatssecretaris de beslistermijnen in de toekomst wel gaan halen, dan zal zij veel meer moeten doen dan alleen een taskforce instellen om de achterstanden weg te werken. Kan de staatssecretaris toezeggen dat de Kamers ook op het vlak van verbeteren van de organisatie van de IND periodiek op de hoogte worden gehouden?
Voorzitter, de staatssecretaris schaft in het tijdelijke wetsvoorstel niet alleen de dwangsom af, zij schaft, om ruimte voor verbetering van de organisatie te krijgen, ook de mogelijkheid af voor de asielzoeker om in beroep te gaan tegen te late beslissing. Dat gaat een stap verder dan het afschaffen van de dwangsom. Naar aanleiding van de kritiek van de Raad van State heeft zij deze maatregel in de wet helder tot 1 jaar beperkt. Deze duidelijke beperking in tijd en in de wetenschap dat voor asielzoekers altijd de gang naar de civiele rechter openstaat, is deze maatregel voor mijn fractie acceptabel. Ook hier geldt immers dat de staatssecretaris tijdelijk ruimte en tijd wil creëren om de IND te verbeteren.
Voorzitter, deze wet is tijdelijk, de opmaat naar een definitieve wet. Vandaar de onduidelijkheid rond het einde van deze tijdelijke wet. Uiterlijk een jaar plus de tijd die de behandeling van de definitieve wet in de Staten Generaal kost. Klopt dat? De staatssecretaris heeft al aangekondigd dat in de definitieve wet de mogelijkheid tot het eisen van een dwangsom bij overschrijding van de beslissingstermijn niet terugkomt. Zij zal een andere prikkel instellen om de IND aan te zetten tot beslissen binnen de termijn.
Voorzitter, wij delen niet de analyse van de staatssecretaris dat de dwangsommen op zichzelf bijdragen aan langere wachttijden. De dwangsom is een alarmbel waarop gereageerd moet worden. Tot nu toe zijn de alarmbellen genegeerd en daarom heeft zich een situatie kunnen ontwikkelen zoals die nu is.
Ook de opmerking van de staatssecretaris in de nota naar aanleiding van het verslag, dat het hier zou gaan om een andere categorie besluiten waarvoor de dwangsom niet werkt, kunnen wij niet plaatsen. Kan de staatssecretaris dit toelichten?
De staatssecretaris organiseert nu tijd en ruimte om de IND beter toe te rusten en in staat te stellen om kundig en tijdig op asielverzoeken te beslissen. Een aparte taskforce zal de achterstanden wegwerken en zo een einde maken aan de ondraaglijk lange wachttijden van sommige asielzoekers. In geval van een hogere instroom of andere onvoorziene gevallen geeft de wet, dat is nu ook al zo, de staatssecretaris de mogelijkheid om de beslistermijnen te verlengen. Wanneer de staatssecretaris de IND weer op orde heeft, zien wij vooralsnog geen reden dat zij niet weer aan zou kunnen sluiten bij de wet op de dwangsommen.
De staatssecretaris geeft aan dat er een andere prikkel voor de IND zal komen, maar hoe of wat deze prikkel er uit zal zien blijft tot nu toe volkomen onduidelijk. Bij het definitieve wetsvoorstel zal mijn fractie deze alternatieve prikkel beoordelen op zijn rechtmatigheid en effectiviteit.
Voorzitter, het niet tijdig beslissen op een asielverzoek is niet alleen een bestuurlijk of organisatorisch probleem. Ook niet alleen een maatschappelijk probleem zoals de staatssecretaris het hier en daar in de stukken noemt. Het is vooral ook een persoonlijk probleem voor mensen wiens leven stilstaat tot ze een beslissing hebben ontvangen. Die beslissing kan mee- of tegenvallen, maar laat de inzet van de staatssecretaris zijn om deze mensen niet langer te laten wachten dan absoluut noodzakelijk is om een goede en zorgvuldige beslissing te nemen.
