Aandelenemissie Air France -KLM
In de kern lijkt dit een eenvoudig wetsvoorstel. De Air France/KLM holding plaatst een nieuwe aandelenemissie en de Nederlandse staat kan besluiten wel of niet aandelen aan te kopen. Daarbij geldt, dat er geen voorwaarden kunnen worden gesteld. Het is een louter financiële afweging. Einde verhaal. Dat zou leiden tot een kort debat. Toch is de ChristenUnie-fractie voorstander van een meer omvattende analyse waarbij het brede welvaartsperspectief leidraad is.
Mijn fractie ziet op zich het belang van de staatsdeelname inzake de voorgenomen aandelenemissie. Wel hebben we een aantal kritische vragen. Wij hebben de diverse briefings zeer op prijs gesteld. Deze hebben onze oordeelsvorming aangescherpt. Later vanavond zullen we de eindbalans opmaken.
Transparantie
Allereerst de communicatie over de beoogde staatsdeelname. We begrijpen goed dat gezien de koersgevoeligheid van de nieuwe aandelenuitgifte, vertrouwelijkheid geboden is. Maar nu is er een zweem van geheimzinnigheid ontstaan, die de beeldvorming niet ten goede komt. Mijn fractie is niet blij met de wel zeer krappe voorbereidingstijd voor het parlement. Bovendien, zo blijkt, hebben veel details van de aandelenemissie hun weg al naar de media gevonden. De minister geeft er in haar politieke en publieke uitlatingen blijk van het adagium van beleidstransparantie zeer serieus te nemen. En dat siert haar. Maar hoe weegt zij dit principe in deze context? Welke lering trekt zij hier uit? Is een grotere mate van openbaarheid - ook met het oog op een nieuwe bestuurscultuur – niet wenselijk? De gevolgde procedure komt het democratisch vertrouwen niet ten goede.
Voorwaarden en reserves
Een terugblik op de naleving van de condities die twee jaar geleden golden voor het steunpakket voor KLM, mag in deze beschouwingen niet ontbreken. De Staatsagent voor KLM concludeert in zijn tweede voortgangsrapportage dat er ruimschoots voldaan is aan de bedrijfseconomische en financiële voorwaarden van het steunpakket. Dat doet deugd. Tegelijkertijd stelt de Staatsagent vast dat de voorwaarden rond netwerkkwaliteit, leefbaarheid en duurzaamheid nog moeten worden geoperationaliseerd. Dat doet minder deugd. De minister van Infrastructuur en Waterstaat is hier samen met KLM aan zet. Ik vraag hem wat hier nog de benodigde stappen zijn en welke planning hij hierbij hanteert. Vanuit een breed welvaartsperspectief is het essentieel dat deze criteria ernstig worden genomen. Het gaat niet alleen om bedrijfsmatige randvoorwaarden, maar evenzeer om de noodzakelijke verduurzaming van de luchtvaart, de impact op omwonenden, en de CO2 uitstoot.
De Staatsagent oordeelt voorts dat de ingezette maatregelen rond kostenreductie en productiviteitsverbetering door KLM structureel moeten worden gemaakt. Maar hoe staat het in dit verband met de omvang van de KLM-reserves? In combinatie leidt dit tot mijn vraag aan beide bewindslieden of er inmiddels scenario’s voorliggen rond de toekomst van KLM. En dan gaat het om financiële EN maatschappelijke keuzes. De Kamer vroeg daar eerder om. Welke optie verdient de voorkeur van de Nederlandse staat als aandeelhouder? Wat is de regie-invloed van de beide ministers om deze voorkeur te realiseren? Welke voorkeur heeft KLM zelf?
Een duurzaam toekomstbeeld
We hebben een helder beeld nodig van een wenselijke en houdbare toekomst voor KLM. Een duurzaam toekomstbeeld dat goed is voor economie en samenleving. Dat bepaalt immers onze investeringsbereidheid. Waar liggen kansen, waar bedreigingen? Is het verdien- en bedrijfsmodel nog wel op orde? Ook willen we een tombola van financiële staatsinjecties op kortere en langere termijn voorkomen. Graag een reflectie hierop.
Zeggenschap behouden
Hoe je het ook draait of keert: KLM is een voor Nederland belangrijk bedrijf. Alleen al qua directe en indirecte werkgelegenheid gaat het om tienduizenden banen. Om te kunnen sturen op bedrijfsmatige en maatschappelijke prestaties, is het belangrijk dat de Nederlandse staat zeggenschap heeft in Air France-KLM. Zonder deelname in de aandelenemissie zou het Nederlandse belang terugvallen van 9% naar een schamele 2%. Door deelname behouden we onze tweede positie als aandeelhouder. We voorkomen daardoor verwatering en boeten niet in aan sturingskracht. Zijn er nog andere argumenten die deelname in aandelenuitgifte rechtvaardigen? Welke invloed heeft de forse aandelenaankoop uit 2019 ons opgeleverd? Is dat aantoonbaar? Was het de aankoop waard? Graag een aantal aansprekende voorbeelden.
Financiën
De consolidatie van onze huidige positie kost Nederland om en nabij de €220 mln dat in de lopende begroting wordt ondergebracht. Hoe beoordeelt de minister van Financiën het feit dat de overheidsschuld hierdoor verder oploopt? Is alternatieve dekking overwogen? De Voorjaarsnota laat zien dat vele politieke prioriteiten om financiële voorrang strijden. Het gaat daarbij om ettelijke miljarden. Maakt de minister zich met de ChristenUnie-fractie zorgen om de houdbaarheid en kwetsbaarheid van onze overheidsfinanciën en zo ja wat stelt zij hier tegenover? De vette jaren van lage rente op overheidsleningen, van gratis geld, lijken immers voorbij en we moeten ons prepareren op magere jaren.
Het primaire doel van de aandelenemissie is om de balans van Air France-KLM te versterken en om 75% van de eerdere kapitaalsteun – via een obligatie van €3 miljard – aan de Franse staat terug te betalen. De bedoeling is dat de aandelenuitgifte €2,3 miljard opbrengt. Hoe voorkomen we, zo vraagt mijn fractie, dat dit als financiële steun door Nederland aan Frankrijk wordt beleefd? Als een douceurtje van de Nederlandse belastingbetaler, om het eens populair te zeggen. Wat is hier de meest recente positie van de Europese Commissie? Hoe beoordeelt de minister van Financiën in deze context het vermogen van Air France-KLM, dat eind maart 2022 maar liefst €4,2 miljard negatief bedroeg?
Chaos op Schiphol
Dan nog een afsluitende vraag, voorzitter. De Nederlandse staat heeft een belang van 70% in Schiphol, de thuishaven van KLM. De afgelopen weken toonde Schiphol de trieste aanblik van lange wachtrijen, woedende reizigers, en hoge werkstress onder het slecht betaalde grondpersoneel. De Schiphol-directie was nagenoeg onzichtbaar en leek de regie kwijt te zijn. Wat kan de regering als aandeelhouder van zowel KLM, Air France-KLM, als Schiphol doen om deze schrijnende situatie, deze ‘perfect storm’, te keren? Ook voor een partij als de mijne die inzet op vermindering van vliegverkeer en intensivering van het reizen per spoor, is deze voortdurende chaos een blamage. Schiphol presteert ondermaats en dat moet snel veranderen. Welke rol zien de bewindslieden hier voor zichzelf weggelegd? Biedt het gecombineerde aandeelhouderschap van de staat in niet extra dwingende invloed?
De fractie ziet uit naar de beantwoording van onze vragen door de beide bewindslieden.
