Bijdrage Roel Kuiper aan debat over vervolging en berechting neerhalen MH17
Voorzitter,
Nadat op 17 juli 2014 vlucht MH17 van Malaysia Airlines met aan boord 298 passagiers boven Oekraïne door een BUK-raket werd neergehaald heeft de Nederlandse regering steeds verklaard zich tot het uiterste in te spannen om gerechtigheid te doen plaatsvinden aan slachtoffers en nabestaanden van deze ramp.
Dat doet Nederland met andere landen samen, waaronder Maleisië, Australië en Oekraïne. Nederland, dat 196 slachtoffers te betreuren heeft en daarmee het zwaarst getroffen is, heeft de leiding van de ‘grieving nations’ op zich genomen, zowel als het gaat om de vervolging, dat plaatsvindt door het JIT, als bij de vormgeving van de berechting. Een poging om een internationaal tribunaal in te richten strandde in 2015 op een veto van Rusland in de VN-Veiligheidsraad en derhalve is besloten de Nederlandse rechter de berechting op zich te laten nemen. In dat kader is het verdrag met Oekraïne van belang, aangezien ook aan Oekraïne rechtsmacht toekomt, omdat de ramp zich boven Oekraïens grondgebied voltrok. Uit oogpunt van zorgvuldigheid is er nu een verdrag met Oekraïne inzake juridische samenwerking die de Nederlandse rechter de bevoegdheid geeft en in staat stelt alle misdrijven te berechten die verband houden met het neerhalen van vlucht MH17. Mijn fractie juicht dit toe en steunt de regering in haar besliste volharding om recht en gerechtigheid te laten geschieden. Dit is niet alleen belangrijk voor de nabestaanden, maar ook als signaal naar de internationale gemeenschap. Een misdrijf als deze kan niet ongestraft blijven.
Wij begrijpen dat Rusland geen partij is wanneer het gaat om deze specifieke samenwerking en er ook niet met de Russen hierover hoeft te worden gesproken. Immers, na Nederland komt aan Oekraïne rechtsmacht toe en niet aan Rusland. De verdenkingen gaan weliswaar uit naar het Russische leger, maar dat is iets anders en dat punt is bovendien onder de rechter. Het gaat er nu om of de Nederlandse rechter kan optreden ook voor strafbare feiten die zich in Oekraïne hebben afgespeeld. Wel kan er op enig moment met Rusland worden gesproken over onder meer de uitlevering van verdachten. Aan Rusland wordt nu al gevraagd mee te werken in het kader van de opsporing en vervolging, en de Nederlandse regering heeft inmiddels geconstateerd dat Rusland dit in onvoldoende mate doet. Ook heeft de regering Rusland onlangs aansprakelijk gesteld op grodn van de vaststelling door het JIT dat het Russische leger heeft meegewerkt aan het neerhalen van vlucht MH17. Onze vraag aan de regering is welke internationale verdragen precies grond geven voor een gesprek met Rusland over zowel de vervolging als de berechting, afgezien van Resolutie 2166 (2014) van de VN-Veiligheidsraad. Ik bedoel hier met name de Europese verdragen, die ook genoemd worden als grondslag voor de juridische samenwerking met Oekraïne. Van welke verdragen zijn Nederland en Rusland nu al beide partij en wat betekenen zij voor het overleg met de Russische regering?
Voorzitter, ik zal niet uitgebreid spreken over de technische vormgeving van een eventuele verdere rechtsgang. Dat is in de Tweede Kamer al uitvoerig gebeurd. Wel wil ik aandacht vragen voor de voertaal van het proces als het eenmaal zover is. Het neerhalen van vlucht MH17 is een gebeurtenis van internationale proporties met een grote internationale politieke impact. De mogelijkheid is geschapen (34.916, art. 5) om delen van het proces in het Engels te laten plaatsvinden. Denkbaar is ook dat het gehele proces in het Engels plaatsvindt om niet voortdurend te hoeven wisselen van voertaal. Wat is het oordeel van de minister hierover?
Voorzitter, mijn fractie steunt het handelen van de regering om recht en gerechtigheid te vinden voor wat er op die 17e juli 2014 boven Oekraïne is gebeurd. Wij hopen dat het zo mag zijn dat de daders eens en wel zo spoedig mogelijk voor de rechter kunnen worden gebracht.
