Wet plan van aanpak witwassen

Deze maatregel lijkt een no brainer: wie verricht er überhaupt nog transacties in contanten; en al helemaal voor dit soort bedragen? Mijn fractie en die van het CDA staan in beginsel dan ook positief ten opzichte van dit wetsvoorstel. Sterker nog: dit wetsvoorstel lijkt al enigszins verouderd gegeven de opkomst van crypto currency. “Cryptovaluta zijn aantrekkelijk voor criminele zaken als witwassen, belastingontduiking, gijzelsoftware en drugs- en mensenhandel. Criminelen hoeven zichzelf en hun geldkoffers niet meer te verstoppen”, zo schreef de Groene Amsterdammer eind 2023. Me dunkt zullen er steeds aanvullende maatregelen nodig blijven om witwassen, belastingontduiking en financiering van terrorisme te voorkomen.

Zoals aangegeven voorzitter, zijn beide fracties in beginsel positief. Wel hebben we een aantal vragen die met name gaan over het draagvlak van deze maatregel.

Europese maatregelen staan in de publieke opinie nogal eens onder druk. Mijn fractie en die van het CDA zijn van mening dat Europese samenwerking en harmonisatie geboden is. Al helemaal in deze tijd met opkomende druk vanuit China en Rusland, die Europese samenwerking probeert te dwarsbomen, en schommelingen binnen de trans-Atlantische samenwerking, zoals de importheffingen uit de Verenigde Staten lieten zien. Ook als het gaat om het tegengaan van witwaspraktijken is Europese samenwerking en harmonisatie meer dan geboden.   

We constateren echter dat een aantal van de huidige coalitiepartijen niet heel veel moeite doet om het draagvlak voor Europese samenwerking in Nederland te verstevigen. In het regeerakkoord is bovendien besloten dat dat dit kabinet niet meer komt met nationale koppen. Bij dit wetsvoorstel is er echter weldegelijk sprake van een nationale kop: Europa verbiedt contante betalingen vanaf € 10.000; dit wetsvoorstel verbiedt ze vanaf € 3.000. Mijn fractie en die van het CDA zijn daar inhoudelijk voor, maar vrezen wel het draagvlak voor deze maatregel in de context van de negatieve uitlatingen van sommige coalitiepartijen over Europese wet- en regelgeving. 

• Kan de minister aangegeven waarom dit kabinet kiest voor een nationale kop in deze? 

• Hoe zorgt de minister dat er voldoende draagvlak is voor de uitvoering van deze maatregel, zowel aan de kant van de ondernemers als de handhavende partijen? 

Het wetsvoorstel plaatst zoals gezegd de limiet op contante betalingen lager dan in de algemene Europese verordening. Nu hebben de meeste lidstaten om ons heen, zoals Frankrijk en België, een vergelijkbaar limiet, Duitsland uitgezonderd. Toch maken critici van dit wetsvoorstel zich zorgen om de gevolgen van de limiet op de concurrentiepositie van Nederland. Met name bedrijven die ver buiten de eurozone exporteren maken zich zorgen over wat men noemt een waterbedeffect. Zij verwachten tevens betalingsproblemen door het ontbreken van een dekkend instant-paymentsysteem. In de Europese Unie wordt weliswaar gewerkt aan de implementatie van een instant-paymentsysteem, maar bedrijven die buiten de EU exporteren verwachten betalingsproblemen die ertoe kunnen leiden dat valuta en buitenlandse klanten Nederland zullen verlaten.  

• Is onderzocht of dit wetsvoorstel impact heeft op de Nederlandse concurrentiepositie? 

• Deelt de minister de zorgen over een waterbedeffect? Hoe houdt het wetsvoorstel hier rekening mee? 

Verder hebben beide fracties vragen over de handhaafbaarheid van dit wetsvoorstel. Het lijkt nu vooral een normerende functie te hebben, maar voor een doorgewinterde witwasser blijven er voldoende opties over om hun clandestiene activiteiten voort te zetten. Zo is in dit wetsvoorstel alleen voorzien in handel in goederen, niet in diensten.  Daardoor blijft er nu een reëel omzeilingsrisico bestaan waarbij criminelen hun clandestiene transacties voortaan simpelweg net iets anders zullen noteren.

De minister schreef hierover in de nota naar aanleiding van het verslag dat dit omzeilingsrisico wordt meegenomen in de evaluatie. Daarnaast gaf hij aan dat het momenteel niet uitvoerbaar is het verbod op contante betalingen boven € 3.000 ook voor diensten te laten gelden. Het Bureau Toezicht Wwft heeft als toezichthouder niet de benodigde capaciteit om zo'n uitbreiding aan te kunnen. Dat baart mijn fractie wel zorgen, want bij de implementatie van de Europese verordening in 2027 worden diensten niet uitgezonderd.

• Op welke manier houdt de evaluatie rekening met de verplaatsing van clandestiene activiteiten van goederen naar diensten?
• Hoe bereidt het Bureau Toezicht Wwft zich voor op de implementatie van het AML-pakket in 2027, waarbij diensten ook onder de reikwijdte van het toezicht zullen vallen?
• Is het kabinet voornemens om bijtijds extra middelen vrij te maken zodat de capaciteit van het bureau kan worden uitgebreid?

Ook zal de doorgewinterde witwasser er wellicht voor kiezen om contante betalingen voortaan gespreid te laten plaatsvinden en zo onder de radar te vliegen. Dat zou een onwenselijk gevolg zijn, want hier is nog lastiger toezicht op te krijgen dan hoe het nu geregeld is. Met de huidige meldplicht bij betalingen boven de € 20.000 krijg je clandestiene activiteiten eerder in het vizier dan wanneer criminelen het gespreid uitsmeren over kleine bedragen.

• Hoe wordt voorkomen dat er in kleine coups wordt betaald?

Ten slotte heeft mijn fractie en die van het CDA enige zorgen over de gevolgen van het amendement dat een acceptatieplicht van contant geld voor betalingen onder € 3.000 bevat. De minister schreef in zijn brief van 21 oktober jl. dat hij van plan is om gebruik te maken van de mogelijkheid om via een algemene maatregel van bestuur uitzonderingen op die acceptatieplicht te maken.

• Heeft de minister inmiddels meer zicht op welke typen ondernemingen en sectoren hij van plan is om uit te zonderen? Hoe zit het bijvoorbeeld met festivals? Kan de minister een overzicht geven van de uitzonderingen waar hij voornemens is een AMvB voor in te dienen? Mijn fractie en die van het CDA denken bijvoorbeeld ook aan telecomwinkels, die in het verleden vaak te maken hebben gehad met overvallen en dus uit veiligheidsoverwegingen zijn overgegaan op pin-only. Daarmee voldoen ze aan de criteria die in het amendement aan de uitzonderingsmogelijkheid worden gesteld. Kan de minister toezeggen dat er voor dit type ondernemingen een uitzondering wordt voorbereid?

Beide fracties zien uit naar de beantwoording van onze vragen door de minister.