Bijdrage stikstofdebat n.a.v. advies Remkes
Over de breuklijnen in onze samenleving is veel gezegd en geschreven. Maar zelden werden ze zo zichtbaar als in de stikstofcrisis. Dit vraagstuk gaat allang niet meer alleen over hoe we onze natuur beschermen en hoe we daar te lang een loopje mee hebben genomen, maar ook over rechtvaardigheid; over je gewaardeerd weten als voedselproducent; over verdeling van schaarste, en wie er dan vooraan of achteraan staat. Over vertrouwen, dat te paard gaat en slechts schoorvoetend terugkomt. Zeker als er niet voor het eerst weer grote rekenfouten worden gemaakt door het RIVM, waar vanochtend een ruimhartig mea culpa op volgde.
Dan naar het advies van Remkes die ik hartelijk dank voor zijn goede werk. Veel van de 25 adviezen van Remkes waren herkenbaar. Sommige waren namelijk eerder bepleit. Zoals het van tafel halen van de kaart. Maar telkenmale antwoordde de minister: nee, daar ben ik niet toe bereid. Laatstelijk op 5 september nog, een maandje voordat Remkes met zijn ‘wat wel kan-advies’ kwam. Wat heeft dhr. Remkes wat collega’s als dhr. Boswijk of ik zelf niet hebben? Collega Van der Plas werd zelfs ‘een beetje verliefd’. Ja, dan vraag je je dat toch even af. Want Remkes had het nog niet geadviseerd, of de gewraakte kaart werd spoorslags ingetrokken.
Enfin, ik tel mijn zegeningen. Mijn vraag is nog wel: wat zijn de consequenties van het van tafel halen van de kaart? Wordt het aantal kilotonnen ammoniakreductie per provincie ook nog aangepast? Ik vraag dat om de volgende reden.
Er komt naar aanleiding van het advies van Remkes een vleugje meer ‘financiën’ in de aanpak. En dan doel ik op het wegnemen van de emissies van zo’n 500, 600 piekbelasters in de buurt van stikstofgevoelige Natura2000-gebieden. Geen sinecure overigens, maar daarover een volgende keer meer. Nu leg ik de vinger bij het feit dat hierdoor de aanpak efficiënter wordt, waardoor landelijk minder kilotonnen ammoniakemissies gereduceerd hoeven te worden. En we hadden al discussie of het niet 30 in plaats van 39 kton moest zijn.
Kort gezegd: veenweidegebieden hebben grote opgaven op het gebied van waterpeil en klimaat, maar minder qua ammoniakreductie, en die laatste is overschat in de toedeling. En die overschatting wordt bij de piekbelaster-route nog groter. En aangezien veenweidegebieden niet evenredig over de provincies zijn verdeeld, is de toedeling van te reduceren kilotonnen ammoniak in de tabellen van het NPLG uit juni niet evenwichtig. En dat komt niet vanzelf goed in de gebiedsgerichte uitwerking. Beseft de minister dit? Welke consequentie verbindt ze hieraan voor de indicatieve toedeling van reductieopgaven per provincie? Wat gaan we daarvan terugzien in het vernieuwde NPLG later deze maand?
Stikstofruimte is schaars. En zeker na de Porthos-uitspraak van de Raad van State is de jacht op die schaarse stikstofruimte geopend en daarmee de jacht op boerderijen. Want via het zogenoemde extern salderen kun je met behulp van de ammoniak uit een vergunning van een boerderij in de buurt van de Veluwe bv een weg verbreden in de buurt van Utrecht, waardoor alsnog meer stikstofoxiden uitgestoten kunnen worden, met alle gevolgen voor de volksgezondheid van dien. En dat vz, gebeurt dus niet alleen door marktpartijen, maar nota bene door Rijkswaterstaat, een uitvoeringsdienst van de Rijksoverheid, dezelfde Rijksoverheid die alles op alles moet zetten om verloren gegaan vertrouwen op het platteland te herstellen. En overigens, het is natuurlijk niet alleen Rijkswaterstaat. Industrie, luchthavens, gemeenten en provincies doen het ook. Noord-Brabant bv kocht nota bene boerderijen op in Drenthe voor een distributiecentrum in Moerdijk. Het is Wild West geworden op de stikstofmarkt, waarbij slim en sneaky wordt ingespeeld op leegstaande boerderijen waar nog een vergunning op zit of op boeren zonder opvolger die sowieso willen stoppen. En dat probleem is na de uitspraak van de Raad van State gisteren alleen maar groter geworden.
Johan Remkes was duidelijk, over het inwisselen van ammoniak voor stikstofoxiden: “Niet doen!” Wil de minister ook zo duidelijk zijn? Hoe gaat zij dat regelen? Onderkent de minister dat op de stikstofmarkt het recht van de sterkste geldt en tot tal van trucjes, en dat dit tot kannibalisering van de agrarische sector leidt? Hoe wil zij die voorkomen? Is zij het met me eens dat, juist omdat stikstofruimte zo schaars is en er huizen gebouwd moeten worden en een energietransitie moet worden gefikst, er regie nodig is op de verdeling van schaarse stikstofruimte? Zijn de provinciale en nationale stikstofbanken daartoe niet het geëigende mechanisme? En hoe wordt eigenlijk nu bijgehouden dat de reductie door extern salderen via boerderijen bijdraagt aan het invullen van de reductiedoelstelling van de agrarische sector? En, de andere kant, hoe worden boeren die willen stoppen nu snel en ordentelijk geholpen, zodanig dat er nieuw perspectief voor natuurherstel en jonge boeren ontstaat?
Zowel het advies van Remkes als de kabinetsreactie waren helder en prettig van toon. En ja, er moet nog veel worden uitgewerkt. Bijvoorbeeld hoe we juridisch degelijk van de op stikstofdepositie gerichte KDW naar een brede staat van instandhoudings-maat die recht doet aan alle drukfactoren. Tegelijk is de urgentie groot om onze tijd niet te verpraten, maar daadwerkelijk emissies te gaan reduceren, zodat natuur niet verder verslechtert maar verbetert. Zonder geitenpaadjes. Of om een breed landbouwakkoord te gaan sluiten. Of om nieuwe verdienmodellen geen vogels in de lucht te laten, maar vogels in de hand. Daarom, aan de slag.
Voor een land waar we goed zorgen voor natuur, voor mensen op zoek naar een huis en voor boeren. Ik hoop dan ook dat het landbouwakkoord eraan bijdraagt dat vlaggen op ’t platteland weer worden omgekeerd en komen te hangen, zoals onze mooie driekleur hier.
